Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42
Problemnieposłuszeństwaobywatelskiego
względunato,naczymtaszansapolega”38.Przytoczonadefinicjapodkre-
ślawolęposiadającegowładzę,atakżeopórosób,któresąwładzypod-
dane.Istotnajestwszczególnościsamamożliwośćpojawieniasięoporu:
możliwośćpowiedzeniannie”.Brakwolności,którajestprzesłankąoporu,
rozumianegotunawetjakozwykłaasertywność,uniemożliwiawięcpoja-
wieniesięwładzy.Wolnośćpoddanego,podobniejakwolnośćdzierżącego
władzę,jestwarunkiemkoniecznymdziałaniapolegającegonazmuszaniu
czyskłanianiukogośdorealizowaniazamiarówczyinteresówinnejosoby.
Władzawsensieweberowskimjestzjawiskiemuniwersalnym,po-
jawiasięwszędzietam,gdziejednostkiograniczająswąwolnośćpoprzez
wchodzeniewewzajemnerelacje.JakpisałHeinrichPopitz39,niemasto-
sunkówpozbawionychwładzy.Jestonanieuchronniezwiązanazwszel-
kimtworzeniemporządkuspołecznego,zawężaniemmożliwościdziałania.
WdefinicjiWeberazwracauwagęinnajeszczeideaodalekosięgających
konsekwencjach.Weberuważamianowicie,żewładzamożeistniećrów-
nieżwtedy,gdynieistniejeopór.Poddaniniemusząwcaleartykułować
swegosprzeciwu,abymożnabyłopowiedzieć,żepodlegająwładzy.Wy-
starczy,żewiedzą,iżopórspotkasięzeskutecznąreakcją.Przedoporem
powstrzymywaćmożesamawiedzaośrodkach,którepozostająwdyspozy-
cjimającychwładzę.Możnawręczsądzić,żedlawspółczesnychstosunków
władzycharakterystycznyjestnietylekonflikt,cowłaśnieumiejętneunika-
niegoprzezrządzących,decydowanieotym,costanowiprzedmiotdebaty
publicznej,ktoikiedybędzieprowadziłspór.Tamożliwośćkanalizowa-
niasporówjestobokprzymusucharakterystycznymśrodkiemsprawowania
władzy,jednymzelementówprocesuinstytucjonalizacji,określanegoprzez
NiklasaLuhmannajakowręcznekonomiakonsensu”40.
Wskazanawłaśnieokolicznośćkierujenasząuwagękujednejzcech
nieposłuszeństwaobywatelskiego,którewyróżniająsięwaloreminstru-
mentalnym.Będącartykulacjąoporu,protestwpostacinieposłuszeństwa
zmuszabowiemdzierżącychwładzędowykorzystaniadostępnychimśrod-
kówwładzy.Ogólniemożnajepodzielićnasankcjenegatywneipozy-
38M.Weber,Gospodarkaispołeczeństwo.Zaryssocjologiirozumiejącej,tłum.D.La-
chowska,WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2002,s.39.
39H.Popitz,PhänomenederMacht,wyd.drugierozszerzone,J.C.B.Mohr(Paul
Siebeck),Tübingen1992,s.272.
40Por.N.Luhmann,Normen…
