Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
WzwiązkuztymodXIIIw.osobowośćtraciłanaznaczeniunarzeczterytorial-
nościprawa.Wmyśltejreguływszyscyznajdującysięnadanymterytoriumbyli
poddaniobowiązującemunanimprawu.Jednakzasadataniebyłabezwzględnie
przestrzegana,nacowpływmiałprzedewszystkimstanowycharakterspołeczeń-
stwa,atakżeróżniceetniczneireligijneskutkująceobowiązywaniemodrębnych
normprawnychdlaOrmian,TatarówiŻydów.
Stanowośćprawafeudalnegowynikałazestanowegocharakteruspołeczeń-
stwaicechowałaprawoodokresurozbiciadzielnicowego,czyliodmomentu
kształtowaniasięstanów,dokońcaXVIIIw.Zgodniezniąkażdystanrządziłsię
swoimsystememprawnym:szlachta-prawemziemskim,duchowieństwo-ka-
nonicznym,mieszczanie-miejskim,achłopi-wiejskim.
Zpowyższązasadązwiązanabyłakolejna,polegającananierównościprawa.
Wynikałaonazbrakupowszechnościnormprawnych,istniejącychodrębności
inadawaniaprzezwładcówprzywilejówstanowych.Nierównośćfunkcjonowa-
łanawetwramachtegosamegostanu,przejawiającsięnaprzykładnagruncie
stosunkówmiejskichwprzyznaniujednemumiastuprzywilejuskładu,którynie-
korzystnieoddziaływałnagospodarkęirozwójpozostałychmiast,atymsamym
rodziłichrywalizację.
Cechującyprawofeudalnepartykularyzmpolegałnatym,naobszarze
państwafunkcjonowałowielesystemówprawnychobowiązującychnaposzcze-
gólnychterytoriach.Systemyteniewykazywałyróżniccodoistoty,zatemnie-
możliwabyłanaprzykładsytuacja,wktórejnajakimśobszarzezabójstwostano-
wiłoprzestępstwo,anainnymjużnie.Znacząceróżnicezachodziłyzwłaszcza
międzyprawemobowiązującymwMałopolsceiWielkopolsce,wynikającnie
tylkozezwyczaju,alenaichistnieniemiałowpływrównieżprawostanowione.
Wyrazemtegobyłonaprzykładnadanietymprowincjomodrębnychstatutów
przezKazimierzaWielkiego.OdmiennysystemprawnyfunkcjonowałteżnaMa-
zowszu,wPrusachiWielkimKsięstwieLitewskim.Różnicewystępowałyteż
naprzykładnagruncieprawamiejskiego,wramachktóregowykształciłysiętrzy
podstawowesystemy:prawochełmińskie,średzkieimagdeburskie.
Kolejnazasada-formalizmu-rodziławpostępowaniusądowymobowiązek
respektowaniaformy.Tymsamymdawałasędziemurozstrzygającemusprawę
furtkęumożliwiającąmuunikaniesporówzjednązestron.Jednocześnieskutko-
wałaodsunięciemnabokkwestiiustaleniaprawdymaterialnej.
Prawofeudalnecechowałrównieżniepisanycharakter.Wadątakiegostanu
rzeczybyłbrakjednolitegotekstu,prowadzącydowykształcaniasięnormela-
stycznychiróżnychwersjiobowiązującychnormprawnych.Wkonsekwencji
podejmowanebyłyinicjatywymającenaceluspisywanieprawa.Zazwyczajdzia-
łaniatepodejmowałyosobyprywatnezwiązanezestosowaniemprawa,między
innymisędziowie.Dosporządzonychspisówsięgałyrównieżinneosobyuczest-
niczącewprocesiestosowaniaprawa,codoprowadziłonanabyciaprzezowespi-
symocypółoficjalnej.OdXVIw.podejmowanopróbyopracowaniaiuchwale-