Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Pobożność
MyśltazresztąuDostojewskiegoniejestnowa-wGraczubowiemczytamy:
[ł]żebyoceniaćpięknoduszyioryginalnośćjednostki,natotrzebanieporównanie
więcejsamodzielnościiswobody,niżichposiadająnaszekobiety,azwłaszczanasze
panny(Dostojewski1984a:1006).
Narrator-bohaterstworzyłmodelrelacjimiędzynimażoną,któryprzybrał
formę-jaksamgonazwał-systemu,wramachktóregoautorytarniekontrolo-
wałotaczającąrzeczywistość.PostaciDostojewskiegonierazsięgałypouprawnienia
człowieka-boga;doroliBoga,tyleżewmałej,wyznaczonejprzezsiebieprzestrzeni,
aspirowałrównieżnarratorPotulnej.
nMścisiępannaspołeczeństwie?Tak?”-zauważyłaPotulna,jeszczeprzed
ślubem.TenmomentopowiadaniaMariaLeśniewskakojarzyzezbeletryzo-
wanymwspomnieniemDostojewskiegozpodróżypoRosji,pomieszczonym
podtytułemKurierwDziennikupisarza.Jedzietrojka,kurierbijefurmana,
tenzaśsmagakonie,wetującsobienanichotrzymywanerazy(Leśniewska
1988:191).Analogiajestwyraźna-pogońnarratoraPotulnejzadominacją
toodwetzadoznanekrzywdy4ijednocześnieprzejawkompleksu,upodstaw
któregoległywypieranezpamięcirefleksywydarzeńzczasówsłużbywpułku:
oskarżenieotchórzostwoiutratareputacjiskutkująceodejściemzarmii.Upo-
korzenieinfekujeumysł,pozbawiaczłowiekawolnejwoli,deformujeduszę,
pozostawiatenrodzajmoralnejrany,któragoisięztrudemalbowcale,tłumi
dobro,wyzwalapokładyzła-złość,nienawiść,pragnieniezemsty.Upokorzenie
ległoupodstawwieluosobowościowychaberracjibohaterówDostojewskiego.
Aktowie,czynieodcisnęłopiętnarównieżnaosobowościsamegoautora
Zbrodniikary.Zauważmy,żepoczucieponiżeniaiupokorzeniatowarzyszyło
muoddzieciństwa-ojciecdespota,alkoholik,erotoman,poniżanaprzez
niegożona-matkapisarza,apotemteżnielepiej-miłośćdokobiet,które
wykorzystywałygoizdradzały,epilepsja,upokarzającaskłonnośćdohazardu,
niebotycznedługi.
Narratorniemiałodwagimścićsięnatych,którzygoskrzywdzili,swójgniew
ipragnieniezemstyskierowałwięcnaosobęsłabąibezbronną.nByłemnieszczęś-
liwy!Byłemodtrąconyprzezwszystkich,odtrąconyizapomniany”(P:84)-mówił
zgoryczą.Mężczyznabyłprzekonany,żeprzeżytecierpieniauprawniajągodo
odwetu.nPotosięzniąożeniłem,abyjązatodręczyć”(P:113)-wyznapóź-
niej.Zwycięstwonadniąwznamiennejsceniezrewolweremdodałomuskrzydeł,
4Owewnętrznymimperatywierewanżuizemstyzapoczynionekrzywdyjakocesze
nczłowiekazpodziemia”(termintennarratorowiPotulnejwswoichNotatnikachprzypisałsam
Dostojewski)piszeLucjanSuchanekw:idem,Молчаговорить-повестьФ.М.Достоевского
„Кроткая”.nDostoevskyStudies”1985,6,http://sites.utoronto.ca/tsq/DS/06/125.shtml(dostęp:
9.08.2020).
