Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wprowadzenie
czesność,zdaniemNorwida,wymagazatemradykalnejrekonstrukcji,
ponieważnadaljejstanwydajesięnieadekwatnydoautentycznychpo-
trzebepoki(odnajdujeonwniejwieleznamionpostępu,choćprzy-
dajemuwartościujące,doprecyzowująceokreślenia:„pogwałconego”,
„opóźnionego”).Krytykąobejmujewięczwłaszczaczasyintensywnego
rozwojupowieściiczasopiśmiennictwa,którenieuchronniewiodąli-
teraturękuupadkowi:„Lattemukilkasetktopomyślił,żeromansroz-
szerzysięnatakąrozległośćestetyczną,iżświatprzykryjebibułąswoją”
(PW,VI,651),jakkonstatowałwrozprawceFabulizmDarwina.Okres
„panowaniapanteizmu–druku”jawimusięambiwalentnie,taantyno-
micznośćzaśdeterminujenegatywneskutki,któregenerująnieumiejęt-
nośćwłaściwegosytuowaniasięczłowiekawświeciekultury.Tupisarz
dostrzegapodstawowądysfunkcyjnąkonsekwencję:niekompetentny
odbiórsztukiiliteratury.
Wwyżejcytowanymfragmenciewykładupoetapodkreślateżznamien-
ną,choćcharakterystycznąraczejdlaXX-wiecznejkondycjiantropolo-
gicznej,sytuacjękulturowegoiaksjologicznegorozdarcia–pomiędzy
nowoczesnościąatradycją.Relacjemiędzyskontrastowanymizakre-
samicywilizacjiitradycjidefiniująaksjomatycznąniemalichobecność
wprzestrzenikulturowej.Tozkoleiskazujejednostkęnakonieczność
dokonywaniawyborów,sytuowaniajejwobszarachheterogenicznych
czybiegunowych,atakżeprzekraczaniagranic,aby„niebyćcywilizacji
manekinem”(PW
,VI,438),cozauważałwlekcjiczwartejcytowanych
wykładów.ChociażniekoniecznienajistotniejszejestokreślanieNor-
widaantropologiemliteratury,tojednaknietrudnodostrzec,jaksądzę,
nieprzypadkowązbieżnośćwtychwyeksplikowanychitychpośrednio
aktualizowanychwutworachpoglądachnaliteraturę,żeona,jakprzyin-
nejokazjizauważaAnnaŁebkowska,
wsobiejedyniedostępnysposóbotwieraszansęprzekroczeniagranic,dostrzeżeniaświatów
poprzezichprojekcjeizarazemdostrzeżeniawperspektywiedystansuistniejącychwzor-
cówkulturowych2.
Ta,zarysowanazkoniecznościwdużymskrócie,diagnozasytuacjiczło-
wiekaXIXwiekubezpośredniodeterminujezarównoteoretycznepo-
2A.Łebkowska,Międzyantropologiąliteraturyiantropologiąliteracką,„TekstyDrugie”2007,nr6,
s.22–23.Zob.W
.Iser,Czymjestantropologialiteratury?Różnicamiędzyfikcjamiwyjaśniającymiaodkry-
wającymi,przeł.A.Kowalcze-Pawlik,„TekstyDrugie”2006,nr5,s.11–35.
