Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Antropologialiteratury.Biegunyteoriiipraktyki
Jatakiejpoezjinierozumiemdlategosamego,dlaczegobardzopiękna
kobietawChinachniemożesięruszyćzmiejsca,bomaotyłe
formy,inicniemożerękądotknąć,bomapalcówkształtyze-
psowanekonserwacjąpalcówibałwochwalstwempaznokci!
AleNausika,córkakrólewskauHomera,dlategojesttakapiękna,iżdo
rzekichodzipraćbieliznę!...[...]
Niepozwalamzrobićbałwankazpoezjiipotemdrżeć,czysięnieobali,jakktoruszynogą
naprzód!(PW
,IX,403).
PoglądyNorwidakomunikujązatemnowoczesnymodelutylitaryzmu
artystycznego,mającegojednakantynomicznecechy:pragmatykamasię
opieraćnienadążeniudoumasowieniasztuki(poetabyłnieprzejedna-
nymprzeciwnikiemkulturypopularnej,jaknp.poczytnychromansów,
aleteżtrywializowaniawysokiejsztukiwmasowymodbiorze,jakwprzy-
padkumuzykiChopina,słuchanejprzezszlachcicamoczącegonogi),lecz
naelementarnymipowszechnymkształceniuodbiorcy,abybyłzdolny
pojąćsztukęwysokoartystyczną,jakpisałwSztucewobliczudziejów,żeby
„samsięuczułartystą”(PW
,VI,274).Zaproponowałwięcswoistą,
nowatorskąjaknaoweczasy,koncepcjęodbiorusztuki:hermeneutykę
udziału.Zdrugiejzaśstrony,formułująctakiepostulatyestetykipragma-
tycznej,kwestionowałbezpośrednidydaktyzm(chociażwMilczeniuwy-
raźnieaprobowałpozaestetycznefunkcjesztukiifilozofii,którepowinny
„uczynićczłowiekamoralnieszczęśliwym”,PW
,VI,223).
WPromethidionie,lakonicznieuogólniając:„Pieśńapraktycz-
ność–jedno”(PW
,III,440),podkreślał,żedziałalnośćartystycznajest
wstaniepokonaćzewnętrzneopozycjemiędzyteoriąapraktyką,swego
rodzaju„całością”ajejjednostkowąemanacją,zawrzećwsobieambiwa-
lentnejakości,przekształcićwspójnąformęestetyczną.Wprawdzie,jak
zauważyłwwykładachOJuliuszuSłowackim:
Każdenprzyjmieprawdęteoretyczną,aleniejedenodepchnieją,skorosiępokaże,żeona
nietylkologicznajest,aleiwspółpracywymagająca(PW
,VI,450),
jednakbyłprzekonany,żezasprawąsztuki,dziękiestetycznemuwycho-
waniu,analogiczniejakwpropozycjachestetycznychKarolaLibelta19,
19PoglądyestetyczneCyprianaNorwidaiKarolaLibeltasązbieżnewichpomyśleestetycz-
negowychowaniaczłowiekaprzezsztukę,cozresztąjestjejcelem.Libeltwprawdzie,analogicznie
jakNorwid,domagałsięwsztucerealizacjiideałówprawdy,pięknaidobra,leczjeszczeszerzejniż
autorPromethidionawidziałzakresoddziaływaniasztuki:zaliczałwjejobrębnp.strój,czyliupięk-
nienieciała,ozdobność,czyliupiększenieżyciapoprzezpołączenieprzemysłuisztukpięknych,
gimnastykęitaniec,czyliwykształcenieestetyczneciała,pięknoznawstwo,czyliwykształceniees-
