Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Międzyestetykąaetyką
27
wrozmaitychwypowiedziach.NaprzykładwrozprawceOmiłościksiąg
dwiekonstatował,żeprawdajestelementarnym,niezbywalnym,inte-
gralnymkomponentemantropologii:„każdaprawdamatodosiebie,
iżzarodyjejsąnawetuludzinieznającychjejjeszcze”(PW,VI,635).
Jegozdaniemniemaonacharakterurelatywnegoaniteżniejestwar-
tościąambiwalentną,coironiczniepuentujewCywilizacji:„jestżetylko
ostatecznościąwynikłązestarciaiwzajemnegoodpychaniajednostron-
nychhumorówrozmawiającychzsobąobywateli”lub„wynikiemsamej
tylkoredakcjimyśliizdań”(PW,VI,55).Norwidpodkreślarównież
powszechnośćprawdyijejkoniecznąobecnośćwegzystencjiludzkiej,
awięckorelacjęteoriizpraktyką,czegodowodziwlekcjipiątejwykła-
dówOJuliuszuSłowackim:
Niemogęjaalbowiemutrzymywać,żeprawdajestteoriąsamą,gdyżniewiedziałbym,
czymsięsprawdza,gdyby,mówię,praktycznejisprawdzającejjąstronyniemiała?(PW
,
VI,449).
Poetadostrzega–wpewnymsensie–sprzecznośćmiędzyprawdąjako
kategoriąepistemologiczną(oznaczeniuwiedzy)aprawdąantropolo-
giczną,sprawdzalnąwkonkretnych,egzystencjalnychsytuacjach.
Niewątpliwiechrześcijańskieproweniencjeumiejscawiająjegopoglą-
dywwyraźnejopozycjiwobecracjonalizmuiempiryzmu,alerównież
romantycznegoidealizmu,codosyćironicznieiwartościująco–zapo-
średnictwemswoistegoparabolicznegoprzykładu–wyjaśniałwliściedo
swejprzyjaciółki,MariiTrębickiej:
Jakoż–gdybyktośmiałdolekarzabrataswegonanaznaczonąiśćgodzinę,aja,wie-
dzącto,przyszedłbymmunajwymowniejprzeztęgodzinęwłaśniewykładaćwszyst-
kienajdogmatyczniejszeprawdy,iczastakbynamsięprzeszedł...zaiste,kłamcą
byłbym,więcejcałąszerokościąwykładumegooonychnajświętszychprawdach
traktującego.
TatojestróżnicafilozofiiPawłaŚwiętegoifilozofiiniemieckiej(PW
,VIII,279–280).
Zdaniempoetytonajczęściejnieobecnywteoretycznych„systematach”
aspektpragmatycznywyznaczazasięgipełnięprawdy.
WedługNorwidaprawdamacharakterstałyiuniwersalny,jestnietyl-
koponadczasowa,leczpozatemporalna,ponieważmaboskągenealogię,
azatemstajesięgwarantem„całości”wopozycjidonaukścisłych,co
zaznaczałwlekcjipiątejOJuliuszuSłowackim:
