Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Kaliszewski,Nostalgiastylu.NeoklasycyzmlirykipolskiejXXwiekuwkrytyce,badaniach
ipoetykachimmanentnych,Kraków2007,ISBN978-83-233-2311-2,©byA.Kaliszewski&WUJ
55
teren,gdzieprzebiegaprojektowanaprzezutwórijegohistorycznoliterackąsytuacjękomunika-
cjaartystyczna;precyzyjnaidentyfikacjaowejprzynależności(jej„dokładnyadres”)niejest
przytymabsolutniekonieczna,wystarczapewienstylistyczny„adresnazewnątrz”,ukierunko-
wanietypu:„tojestczyjeś”,„tozostałoskądśwzięte”,wzięte„świadomie”izmniejsząlub
większątekstualnąostentacją
173.
Jakłatwozauważyć,nietylkomożnamówićwtymkontekścieoklasycystycznej
stylizacji,alewłaśniejawisięonajakoprzypadekwręczmodelowoostentacyjny.
ZasprawąksiążkiStanisławaBalbusaMiędzystylami
174klasycyzmineoklasycyzm
zyskałynoweujęcieinowenarzędziainterpretacyjne.Wyodrębniając28strategiiin-
tertekstualnych,Balbuspowołujemiędzyinnymiklasę„jawnenaśladownictwowzo-
rów”,awjejramach„naśladownictwoprogramowe(imitatio)”.
Wszystkiejawnenaśladownictwa[definiujeBalbustęstrategię]mimoogromnegonieraz
zróżnicowaniahistorycznego,pragmatycznegoitechniczno-stylistycznego,posiadająważnące-
chęwspólną,którapozwalawyodrębnićjejakoklasęintertekstualną.Tradycyjnywzórliteracki
(utwór,autor,kierunek,prąd,szkoła)jesttuzawszewskazanyostentacyjnieiwyeksponowany
jakoautorytatywnynośnikwartości
175.
Związekjestwyraźny,wzórzaśwcałościakceptowany;językwzorutraktowany
jestprzeznaśladowcęjakowłasny.Aletawspólnotajęzykowaniewykluczaodrębno-
ściiindywidualnościartystycznejtekstu(„widoczne,aleniedokładne”),aktywnej
kontynuacji(gdybytegoniebyło,mielibyśmydoczynieniatylkozepigoństwem,kon-
statujeBalbus).Przyjrzyjmysiębliżejowemuinteresującemunas„naśladownictwu”
wujęciuBalbusa.
Naśladownictwoprogramowe(imitatio)„rozwijasięwkontekścieokreślonego
programuestetycznego”,awięcmającychdyskursywnąpostaćprogramów,manife-
stów,poetyknormatywnych,którychtekstjest–jakmówimetaforycznieBalbus–
„świadom”.Toponawianieokreślonegotypuwzorów,nawiązywaniedokonkretnego
obszaruhistorycznoliterackiego(np.antykuijegopoetyk).Rezultatemtejstrategiijest
podtrzymanie„literackiejklasycystycznejwspólnotowejwięzi”
176,zapewnienie„spójni
kulturowej”,„wspólnegoświatakultury”i„wspólnegojęzyka”,„wspólnejwiedzy”,
„wspólnegoŚwiata”.SzczególnieistotnejestpodkreśleniedokonaneprzezautoraMię-
dzystylami,iżprogramowenaśladownictwoskierowanejestzwyklekuepokom„chro-
nologicznieodległym”(jakantyk),choćczymbliżejwspółczesności,przedmiotem
naśladowaniastająsięteżepokiipisarzebliżsiczasowonaśladowcom,costopniowo
przeradzasięwmanierę,obyczaj,etykietęczyepigonizm.Balbusskłaniasięwszakdo
konstatacji,iżprogramowenaśladownictwonieprzetrwałoprzewroturomantycznego,
costawiapodznakiemzapytaniaczystośćicelowośćpóźniejszychneoklasycyzmów.
ZabardzoważnącechęstrategiinaśladownictwauważaBalbusprzejścieodtzw.
„ostentacjinawiązań”do„aktywnejkontynuacji”.Ostentacjatoniepozostawiające
wątpliwościwskazywanieprzezutwórnateren,doktóregosięodwołuje,na„wspólny
świat”,którytymaktemocalasięprzedrozpadem,mimożesamutwórzachowuje
oryginalność.Kontynuacjatonaśladownictwo,któresiętylko„wyczuwa”,naśladow-
nictwopolegatunauczeniusięoddoskonałychwzorcówwarsztatu,adaptacjinarzędzi
173S.Balbus,Międzystylami,dz.cyt.
174Tamże,rozdz.III,s.20.
175Tamże,s.243.
176Tamże,s.247.
