Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
RozdziałI.Odbiorcanieobecny
nośćmasowastałasiękategorią-fetyszem,któraniesiezesobą
ogromneładunkiemocji,utrudniająceracjonalnąimerytoryczną
dyskusjęnajejtemat39.
Szukająchistorycznychramkrytykikulturymasowejijej
odbiorców,wartowrócićjeszczedowiekuXIX.AntoninaKło-
skowskaprzedstawiaekstremistycznąwersjękrytykikulturyza-
wartąwnietzscheańskiejfilozofiiipróbujewskazaćpewnehi-
storyczneźródłaocenykulturymasowej,któreodegrałyznaczną
rolęwkształtowaniusiępostaweuropejskichintelektualistów
XXwieku40.Nieumiarkowanapogardadlamasstanowiławteo-
riiFryderykaNietzschegopodłożekoncepcji,zgodniezktórą
wszelkapopularyzacjakulturyjestrównoznacznazjejzepsuciem.
Degenerującywpływwszystkożernychmas(hominespamphagi)
nakulturęprzejawiałsię,jegozdaniem,wsposóbabsolutnyna-
wetpozazakresemdziełtworzonychnaichużytek41.Tumoż-
naszukaćpoczątkówważnegonurtukrytykikulturymasowej,
zwracającegosięprzeciwkojejodbiorcom,rozumianymwka-
tegoriachmasyitraktowanymjakogłównisprawcywypaczeń
kultury.
WyłącznaibezwzględnakrytykamaswwiekuXXstajesię
jużzbytanachroniczna,alejakzauważaAntoninaKłoskowska,
przynajmniejjedenspośródpisarzywybitnejrangi,JoséOrte-
gayGasset,jeszczewokresiemiędzywojennymprzemawiał
językiemzbliżonymdoFryderykaNietzschego.Zgodniezza-
sadniczymzałożeniemjegoteorii,wyłożonejwwydanejporaz
pierwszyw1929rokuksiążceBuntmas,wpływmasnakultu-
ręrealizujesięprzezukształtowanieokreślonegotypuczłowie-
ka42.ZgodnieztąinterpretacjąrewolucjademograficznaXVIII
iXIXwiekuspowodowałatakszybkiwzrostliczebnyspołe-
czeństw,żekształtująceosobowośćwpływykulturalneniezdoła-
łyogarnąćcałychgeneracji.Nascenęcywilizacjiwkroczyłwre-
zultacienowytypludzki—człowiekmasy,dziki,barbarzyń-
ca.Jegowłaściwościpsychiczne,określającecharakterkultury,
tonihilistycznystosunekwobecmoralności,hedonizm,ciasny
39.U.Eco,Apokaliptycy…,s.33.
40.A.Kłoskowska,Kulturamasowa…,s.233.
41.FryderykNietzsche,TakorzeczeZaratustra.Książkadlawszystkichidla
nikogo,tłum.WacławBerent,ZyskiS-ka,Poznań2000(1883).
42.JoséOrtegayGasset,Buntmas,tłum.PiotrNiklewicz,Muza,Warszawa
2002(1929).
