Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Częśćpierwsza:Próbyokreśleniakomizmu
................................................................
47
sposóbspostrzeżeniezbytułatwionejczynnościpsychicznejpozwalajejob-
serwatorowizaoszczędzićenergiępsychiczną,Freudnietłumaczywcale.
WtejczęściswojejteoriijeszczewyraźniejnawiązujeondoSpencera,
LippsaorazHobbesa,uzupełniającichpoglądyswymidośćdowolnieprzy-
jętymizałożeniami.Wątpliwościnarzucasięwiele.Dlaczegowyobrażenie
większegoruchuwymagawiększegonakładuenergiipsychicznejniżwy-
obrażenieruchumniejszego?Dlaczegomamywyobrażaćsobieruch,który
widzimy?Dlaczegoenergiępsychicznąwykorzystanąnawyobrażenieru-
chucelowego(Wmniejszego”)mamyodjąćodenergiiwydatkowanejnawy-
obrażenieruchuniecelowego(Wzbytobszernego”)?Chybaraczejtęener-
gięnależałobydodać.Jeżelisobiewyobrażamydwaruchyzamiastjednego
iporównujemytewyobrażenia,towięcejwydatkujemyenergiipsychicznej
niżprzywyobrażeniutylkojednegoznich.Niemawówczasżadnejnad-
wyżki,awręczprzeciwnie–jestwiększywydatekenergii.Wbrewtemu,co
mówiFreud,śmiesząnastakżenietylkoruchyWzbytobszerne”iczynno-
ścipsychiczneWzbytmałe”.Śmieszyćnasmogątakżeruchyprzesadnie
drobne,szczególniejeżelisąwykonywaneprzezkogośwysokiegoisilnie
zbudowanego,czyteżbardzointensywnywysiłekumysłowy,niewspółmierny
zjegobardzomizernymirezultatami.
BardziejinteresującydlateoriikomizmujestartykułFreudapodtytułem
Humor(1928).
Takjakwwypadkużartówikomizmu,źródłemprzyjemnościwhumorzejest
wedługFreudazaoszczędzeniewydatkowaniaenergiimentalnej.Jednakoile
wwypadkużartówprzyjemnośćwynikazwyzwoleniaodzahamowań,awwy-
padkukomizmu–zzaoszczędzeniawydatkowaniamyśli,otyleprzyjemność
whumorzewynikazzaoszczędzeniawydatkowaniauczuć103.
WogólekoncepcjakomizmuFreudajestkonstrukcjąbardzodowolnąinie-
jasną;jestzaśprzedewszystkimznanazewzględunapopularnośćnazwi-
skajejautora.Niemniejjednakinspirowaławieluteoretykówkomizmu,
wśródktórychnawyróżnieniezasługująmiędzyinnymiTheodoreReik,Ernst
Kris,MartinGrotahn,EricBentley,DonNilseniinni104.
4.TeoriaŁunaczarskiego
AnatolijŁunaczarski,jedenznajwybitniejszychestetykówmarksistow-
skich,niestworzyłcoprawdazwartejteoriikomizmu,aleniejednokrotnie
103S.Freud,
Humor,[w:]
tegoż,Character
andCulture,
NewYork1963,
s.263–269.
104Wpływyfreu-
dyzmuwteorii
komizmusądość
znaczne.Por.
naprzykład
Th.Reik,Lust
undLeidimWitz,
Wien,1929;
W.Sypher,The
MeaningofCo-
medy,[w:]tegoż,
Comedy,New
York1956,
s.198–199,
201–202,241–
–242.Por.także
E.Bentley,The
Psychologyof
Farce,WNew
Republic”1958,
nr1,s.18.
Por.E.Kris,
Psychoanalytic
ExplorationinArt,
NewYork1952,
s.173–216.
M.Grotjahn,
BeyondLaughter,
Humorandthe
Subconsciousness,
NewYork1966;
D.Nilsen,The
Importanceof
Tendency:An
Extentionof
Freud’sConcept
ofTendencious
Humor,WHumor”
1988,vol.1,nr4,
s.335–347.
