Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Jakpowstajepaństwowynegocjowane?
niepiśmiennych,nieumiejącychsprawnieliczyćiplanować,niezna-
jącychhistoriigospodarczejipolitycznejpowinnyprzezdłuższy
czaskorzystaćzopiekiedukacyjnej.
Ponadtoitojeszczeweźmypoduwagę,żewspołeczeństwie
egoistówioportunistów(czyliwtymwcześniejszym,jeszczenie-
ogarniętym)dobryrządjestzbytecznymluksusem.Niktniebędzie
miećdoniegozaufaniainiktniezechcegowspieraćwstaraniach
opodwyższeniepoziomuintelektualnegowiększości.Pierwszym
zadaniemkażdegorządujestwięcpodnoszeniepoziomucywili-
zacyjnegoludności,czylirozwijaniejegocnotyiinteligencji,uczci-
wościichęciwspółpracy.FilozofiapolitycznaMillaopierasięna
wstępnympostulacieautorytarnegodziałanianarzeczwyrabiania
uobywatelitendencjidopodmiotowegodziałania,rozwijaniaich
indywidualności,samodzielnościizaradności.Jestto,rzeczjasna,
tendencjaparadoksalna,ponieważproponujesiępomoctym,któ-
rychchcemynauczyćrezygnowaniazpomocy.Takżewolnośćod
paternalizmunależydaćprzedewszystkimtym,którzynieśmiało
jejżądają,booni,wiedzącniewieleotym,jakmożnaźlewolności
użyć,będąjejlepiejużywać.Pozatymwszystkichtrzebaskłaniać,
byzakreślaliplanywspólnegorozwojuiuczylisięwybieraćprojekty
najbardziejobiecujące,angażującenajwiększąliczbęsojuszników
imającenajwiększąszansesukcesu.Inaczejmówiąc,trzebabudo-
waćpaństwoprzeznegocjacje.
Trzebauczyćposłuszeństwaluddziki,aleniewtensposób,aby
zniegozrobićludniewolniczy24.
Posłuszeństwowpolityceniemabyćposłuszeństwemwobec
władzy,tylkoposłuszeństwemwobecrozumuiwarunkówkompro-
misuosiągalnegownegocjacjach.Nienależybowiemszukaćprze-
pisunastworzeniedobregorządu-twierdziMill-tylkonależy
31
24Mill,s.66.
