Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Sadźmy,przyjacielu,róże...,czyliooptymizmie
tymistycznawizjatego,jakrodzisięikształtujepoeta,aleiczłowiek
zarazem,jest„nieromantyczna”?Wiarawmożliwośćtakiegorozwoju
niewątpliwiejestswegorodzajuoptymistycznąutopią(przynajmniej
wprzypadkuNovalisa-zwłaszczaHenrykaOfterdingena),bądźrezul-
tatempoczuciazadowolenia,szczęściaiharmonii(uWordswortha)
8
.
Uwszystkichprzywoływanychtu„optymistów”(wichkoncepcjach
optymistycznych)mowajestoczłowieku,ojegopostawie,powoła-
niu,możliwościach.Tokuniemukierujesięichzainteresowanie,nawet
jeślinadziejęsytuująpozadanąjednostkąijejmożliwościami,wświecie
historiiikultury(Goszczyński,MickiewiczwKonradzieWallenrodzie),
metafizyki(człowiekkosmicznyNovalisa,Hymny),czywręcz-religii
(BógjakoostatniainstancjawDziadach,Hymnach)-azwłaszczawów-
czas,gdyoptymizmdotyczymożliwościczłowieka(Wordsworth,No-
valis).Nawetwówczas,gdypoeciwskazują(bardziejlubmniejpośred-
nio)naokreślone,konkretneprzyczynyoptymizmu(częstowiążącesię
zprzyrodą),wistociepoglądtendotyczyczłowieka,macharakteran-
tropocentryczny,rzecmożna.Tointeresujące:niehistoria,aninawet
niereligiawydająsięgłównymźródłemromantycznegooptymizmu,
leczrefleksjanadczłowiekiem.Czydotyczyonjednostki(jejmożliwo-
ści,rozwoju,odkupienia),czyzbiorowości(narodu,przyszłości,świata)
-nadziejanajczęściejleżywczłowieku
9
.Czyoptymizminnychtwór-
cówokresuromantyzmumarównieżtakiwłaśnie,„personalistyczny”
charakter?
Optymizmu,októrymmówię,nienależymylićzradością,któ-
retouczucieopiewali-okazjonalnie-inajbardziejmelancholijni
poeci:Musset(DoAlfredaTattet,Stance)ici,którzyewoluowaliod
optymizmudopesymizmu(jakBlake-Pieśniniewinności,Pieśnido-
8Tatarkiewiczzwracauwagęnazwiązekoptymizmu(nietylkooświeceniowego,także
iromantycznego)zutopią(Oszczęściu,rozdz.XXII).
9Widocznesąwszelakoróżnice,wynikającezespecyfikiczasuimiejsca,zjakiegowy-
wodzisiętwórca:polscytwórcyistotniewiększynaciskkładlinahistorię(zwłaszcza
wperspektywiemetafizycznej-mesjanizm)niż,dlaprzykładu,Niemcy,Anglicyczy
Francuzi-aleniewyłącznienanią(tuniezgodziłabymsięzChrzanowskim,podkreśla-
jącymrolęhistoriijakogłównegopunktuodniesieniapolskiegooptymizmu).Podobnie
-toBógjestoczywistymźródłem„mistycznejradości”NovalisawHymnach(ONocy
zkońcówwkońce,/Rozkoszy,któratrwasz!/Którejśrodkowesłońce-/WidzialnaBoga
twarz,w:HymnydoNocy,Warszawa1923,s.37),jednaktoczłowiek(podmiotHymnów)
doniegodąży,osiągającstanmistyczno-optymistycznegouniesienianiewskutekobja-
wienia,araczejrefleksji.
~59~
