Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KazimierzKorus
ckiej
3
,choćprzecieżwiemy,żeiprzedstawicieleinnychkierunków
filozoficznychjąprzyjęliistosowali.Maonaswojeoczywisteprawa,
wynikającezjejgenezy.Najsilniejszeźródłodiatrybytostary,adobrze
namznanyzdziałalnościSokratesa,sofistów,apotemcyników,zwy-
czajzaczepianiaprzygodnychprzechodniówpytaniem,najczęściejwo-
beccałkowitegozaskoczeniaodbiorcy,pytaniemretorycznymospra-
wymoralne,opoglądynatematyważneiaktualne.Niekiedyfilozof,
zwłaszczacynik,zaczepiałzłośliwymżartem,którymiałzatrzymać
uwagęinnych,wzbudzićzainteresowanieporuszanąkwestią.Potem
przechodziłdopytań,dawałnaniezwięzłeodpowiedzi.Budowałwięc
nastrójrozmowy,alebyłtodialogpozorowany.Towszystkoumożli-
wiałomuswobodnązmianęporuszanychzagadnień.Nigdyteżniesta-
rałsięrozmowypodsumować.Stądwtejpierwotnejdiatrybieniema
ramotwarciaczyzamknięcia.Akwestiiporuszasiękilkaitobardzo
powierzchownie.Toźródłonazwijmyżyciowym(ἐKτOυβ.Oυ-ektou
biou-dosł.zżycia).Drugieźródłotegogatunkumacharakterliteracki
(ἐKτOυλόγOυ-ektoulogou).Wpływdialoguplatońskiegojestwi-
doczny.Możemywręcznazywaćdiatrybęjegocórką.Zgodniezezwy-
czajemdyskutowaniajejgłównegobohatera,Sokratesa,pojawiasię
tendencjadozatrzymaniauwagisłuchaczynajednymzagadnieniu,ale
przedstawianymzrozmaitychpunktówwidzenia.Ożywiasięwykład
obrazami,porównaniami,cytatami,zwłaszczapoetyckimi,odwołuje
siędowyobraźnisłuchaczaijegowiedzyzzakresuliteratury,sztuki,
muzykiinaukszczegółowych.Odbiorcajużmusispełniaćokreślone
wymagania,byćnapewnympoziomie.Stądzachodzipozorniedziwna
sytuacja:zjednejstronyfilozofzadajezłośliwepytanie(humoragre-
sywny),potemprzytaczafałszywe,apopularnepoglądybezpośred-
niego,czasemniezbytrozgarniętegorozmówcy,awkońcuwykazuje
ichbezsensiprzechodzidouogólnienia
4
.Zdrugiejzaśstronysłuchacz
3WedługświadectwaDiogenesaLaertiosatakiediatrybymiałspisaćBionBorystenita
(II,8,77).Por.pierwszewPolsceopracowanieT.Sinki,Otzw.diatrybiecynicznostoickiej,
„EOS”21,1916,s.21-63;krótkieidobrewprowadzeniewrozwójgatunkuiliteraturę
przedmiotudolatsześćdziesiątychdałE.G.Schmidt,DerkleinePauly,Bd.2,s.v.diatri-
bai,szp.1577-1578.
4Por.np.wprowadzeniedodyskusjioschludnościipięknie(Epiktet,Diatryby,IV11.
13in.):Acielskaswojegoniewyszorujeszinieoczyściszzbrudu?Apocozapytasz?Natoja
ciznowuodpowiem:Popierwsze,żebyśczyniłto,coczłowiekowiprzystoi,apodrugie,żebyś
niebudziłobrzydzeniawludziach...Agdybytaknaturapowierzyłacikonia,czyrównieżina
~10~
