Obraz świata w podręcznikach szkolnych do klas początkowych

Ewa Zalewska

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-7865-110-9

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Rok wydania:

2013

Liczba stron:

315

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Zalewska, Ewa. Obraz świata w podręcznikach szkolnych do klas początkowych. Red. . Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2013, 315 s. ISBN 978-83-7865-110-9

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Zalewska, E.

T1 Obraz świata w podręcznikach szkolnych do klas początkowych

PB Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

PP Gdańsk

YR 2013

SN 978-83-7865-110-9

Bibliografia BibTex:

@Book{ 114157, author = "Zalewska, Ewa", editor = "", title = "Obraz świata w podręcznikach szkolnych do klas początkowych", publisher = "Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego", year = "2013", address = "Gdańsk", isbn = "978-83-7865-110-9" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Zalewska, Ewa

ED -

TI - Obraz świata w podręcznikach szkolnych do klas początkowych

PB - Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

CY - Gdańsk

PY - 2013

SN - 978-83-7865-110-9

ER -

Netografia (standard APA):

Zalewska, Ewa. Obraz świata w podręcznikach szkolnych do klas początkowych [baza danych online] Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2013 [dostęp: 30 06 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/obraz-swiata-w-podrecznikach-szkolnych-do-klas-poczatkowych-ewa-zalewska-114157.

pedagogika, edukacja, szkolnictwo

Podręcznik „wrósł” na dobre w krajobraz polskiej szkoły. Stanowi najważniejszy element wyprawki małego ucznia, przekraczającego po raz pierwszy szkolne progi, wyznacza rytm i treści jego działań. W ciągu trzech pierwszych lat nauki dzi...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-7865-110-9

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Rok wydania:

2013

Liczba stron:

315

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Wprowadzenie10
Część I Podręcznik szkolny jako medium społeczne i edukacyjne16
Rozdział 1. Podręcznik szkolny w świetle teoretycznej reﬂeksji18
1.1. Podręcznik szkolny do edukacji początkowej – geneza i współczesne wyzwania24
1.2. Konwencjonalna perspektywa badań nad podręcznikiem szkolnym32
1.2.1. Teoria podręcznika szkolnego33
1.2.1.1. Podręcznik szkolny – wymiary deﬁnicyjne35
1.2.1.2. Funkcje podręcznika szkolnego37
1.2.1.3. Założenia konstrukcyjne, struktura i procedury tworzenia podręcznika41
1.2.1.4. Treści podręczników szkolnych – status i charakterystyka46
1.2.1.5. Kryteria analizy i oceny podręcznika50
1.2.2. Metodologia badań podręcznika szkolnego – procedury i metody badań53
1.2.3. Kontrowersje wokół przesłanek konwencjonalnej perspektywy badań nad podręcznikiem szkolnym64
1.3. Dyskursywno-analityczna perspektywa badań nad podręcznikiem szkolnym66
1.3.1. Podręcznik szkolny jako Konstruktorium71
1.3.2. Funkcje podręcznika w perspektywie dyskursywno-analitycznej74
1.3.3. Wiedza w podręczniku – kondensacja dyskursów władzy75
1.3.4. Metody badań podręcznika szkolnego – analiza dyskursu79
1.4. Podręcznik szkolny do edukacji początkowej – stan i perspektywy badań89
Rozdział 2. Współczesne konteksty funkcjonowania podręcznika do klas początkowych109
2.1. Dyskursy społeczne, polityczne i kulturowe jako wyzwania dla podręcznikowego obrazu świata110
2.2. Społeczna i integracyjna funkcja podręcznika szkolnego do klas I–III124
2.3. Szkolne ramy procesu socjalizacji131
2.3.1. Socjalizacja: funkcje, etapy i mechanizmy132
2.3.2. Socjalizacja w klasach I–III w ujęciu współczesnych teorii socjalizacji136
Część II. Obraz świata w podręcznikach szkolnych do edukacji początkowej – analiza badań własnych142
Rozdział 3. Koncepcja i metody badań własnych144
3.1. Przedmiot, cel i problematyka badawcza144
3.2. Analiza dyskursu jako metoda badań własnych147
3.3. Zasady analizy materiału empirycznego149
3.4. Charakterystyka badanych podręczników151
Rozdział 4. Prezentacja wyników badań154
4.1. Dogmat prorozwojowego potencjału podręcznika – status podręcznika w opinii autorów155
4.2. Horyzontalny i wertykalny wymiar podręcznikowego obrazu świata158
4.3. Oblicza dzieciństwa – obraz szczęśliwego dzieciństwa i próby jego demistyﬁkacji162
4.3.1. Dorosły i dziecko jako uczestnicy międzypokoleniowej komunikacji: od autorytaryzmu do partnerstwa163
4.3.2. Różne wymiary podręcznikowego dzieciństwa: od dzieciństwa idyllicznego do dzieciństwa zagrożonego169
4.3.3. Nieformalna grupa rówieśnicza – od konﬂiktu do przyjaźni172
4.4. Szkoła i rodzina w podręczniku – dyskurs tradycji versus dyskurs nowoczesności178
4.4.1. Szkoła tradycyjna – szkołą idealną179
4.4.1.1. Dlaczego warto chodzić do szkoły? – instytucja w służbie dziecka179
4.4.1.2. Nauczyciel-ideał i uczeń z deﬁcytem; podręcznikowe wykładnie instytucjonalnych ról184
4.4.1.3. Rodzice i szkoła – sojusz dla dobra dziecka191
4.4.1.4. Klasa szkolna – społeczność prawie wzorcowa194
4.4.2. Różne oblicza podręcznikowej rodziny – od rodziny wielopokoleniowej do rodziny rozbitej201
4.4.2.1. Stereotypizacja i idealizacja – podstawowe wymiary konstrukcyjne dominującego wzorca rodziny202
4.4.2.1.1. Wspaniałych rodziców mam – mama i tata z podręcznika203
4.4.2.1.2. U babci jest słodko – dziadkowie w służbie wnuków210
4.4.2.1.3. Dobrze mieć brata, czyli kochające się rodzeństwo213
4.4.3. Rodzina wobec zmian społecznych i wyzwań codzienności: dysfunkcje w życiu rodzinnym216
4.5. Społeczeństwo: organizacja, struktura i system wartości220
4.5.1. Miasto i wieś w podręczniku – niwelowanie różnorodności221
4.5.2. Społeczny podział i wartość pracy; praca zawodowa a prestiż społeczny226
4.5.3. System wartości jako fundament relacji interpersonalnych: dualistyczny model ludzkich postaw232
4.6. Dziecko w obliczu trudnych sytuacji życiowych236
4.6.1. Zdrowie i choroba. Patetyczny i naturalistyczny obraz śmierci237
4.6.2. „Inny” w poszukiwaniu akceptacji „normalnych” – podręcznikowy wariant programu „przeciw społecznemu wykluczeniu”241
4.7. Kultura wysoka i kultura popularna: centrum i antypody kulturowej edukacji ucznia248
4.8. Dyskurs religijny jako dyskurs religii chrześcijańskiej256
4.9. Nauka i technika w służbie postępu260
4.10. Sport jako szlachetne współzawodnictwo264
4.11. Edukacja obywatelska – między glokalizacją a globalizacją269
4.11.1. Ojczyzna i jej symbole – patetyczność jako formuła prezentacji271
4.11.2. Różne oblicza patriotyzmu275
4.11.3. Wielcy Polacy, czyli pióra, pędzle i retorty na usługach Ojczyzny276
4.11.4. Kultura ludowa – między skansenem a oberkiem282
4.11.5. Podręcznikowa historia Polski, czyli martyrologiczna wizja dziejów284
4.11.6. Polska w Unii Europejskiej – jedność ponad podziałami291
Wnioski końcowe295
Bibliograﬁa304

latyupowszechnieniaedukacjielementarnejikoncentracjauwaginapodręcz-

nikachdlategoetapu.

WPolsce,dziękidziałalnośćKomisjiEdukacjiNarodowej,podręcznik

szkolnyzacząłbyćpostrzeganyoraztraktowanyjakoksiążkaumożliwiająca

realizacjęważnychcelówspołecznychipolitycznych.WmyślwytycznychKo-

misji:„Podręcznikwrazzcałymsystememoświatowymmiałbyćinstrumen-

temdziałanianarzeczratowaniaojczyzny,jakozaśwyrazoświecenia-miał

szerzyćducharacjonalizmu”28.Należywięczcałąmocąpodkreślićfaktdostrze-

żeniaznaczeniapodręcznika-nietylkojakośrodkadydaktycznego,aleprzede

wszystkimksiążkikształtującejpoglądyipostawymłodychpokoleń.Specy-

ﬁcznejestto,żeniezależnieodzaleceniadotyczącegouprzystępnieniatreści

podręcznika,członkowieKENuznawalijednak,żeniejestonwyłącznieprzy-

pisanydojakiegośokresurozwojuucznia,alemamusłużyćprzezcałeżycie

oraz„odgrywaistotnąrolęwkształtowaniuświadomościspołecznejinarodo-

wejspołeczeństwadorosłego”29.StądażdopierwszejpołowyXIXwiekudziecko

traktowanobardzopoważnie,udzielającmuwpodręcznikachlicznychwskazó-

weknaprzyszłość.Takasytuacjabyłazwiązanazubogimiwówczaszasobami

literaturydladzieciorazkrótkimokresemedukacji;częstopodręcznikszkolny

byłjedynąksiążką,zjakądzieckosięzetknęło30.

Oświecenietozarazempocząteksporówomodelszkoły,wtymszkołydla

najmłodszychdzieci.Tradycyjnejedukacji,opartejnazałożeniachkonserwa-

tyzmu,wyrastałoponentwpostaciumacniającejsiękoncepcjiszkołyskoncen-

trowanejnadziecku.

Znaczącąrolęodegraływtymprocesie„pojawieniesię”dzieciństwajako

formacjispołeczno-kulturowej(ok.150-200lattemu)31orazzmianaspołecz-

negostatusudzieckanaskutekumacnianiasięliberalnejideiwolnościirów-

ności,aledopieronaprzełomieXIXiXXwiekuodkrytojegopsychologiczne

28T.Parnowski,Nadrodzerozwojuteoriipodręcznika,[w:]Zwarsztatupodręcznikaszkol-

nego,red.T.Parnowski,PZWS,Warszawa1973,s.16.

29Cz.Majorek,KsiążkiszkolneKomisjiEdukacjiNarodowej,WSiP,Warszawa1975,s.19.

30Najwcześniejszeelementarzemiałyczasamicharakter„zintegrowany”,zawierały

-pozanaukączytaniaipisania-takżepodstawyarytmetyki,religiiiprzyrody.Jakpi-

szeA.Landau-Czajka,dominowałyjednak„tzw.Groszówki,abecadlniki,krótkieelementa-

rze,wktórychukładjestniemalzawszetakisam.Zaczynająsięodabecadła,sylab,później

następująmodlitwyikatechizm(ś)”.Por.A.Landau-Czajka,CoAlicjaodkrywapowłasnej

stronielustra.Życiecodzienne,społeczeństwo,władzawpodręcznikachdladziecinajmłodszych

1785-2000,InstytutHistoriiPAN,WydawnictwoNeriton,Warszawa2002,s.24.

31Dzieciństwomożnaokreślićjakoeuropejski„wynalazek”zXVIwieku.Postrzega-

nojewtedyjakospecyﬁcznyokresaplikacjidodorosłości(cowiązałosięzestosunkowoni-

skąpozycjądziecka).ZmianawstatusiedzieckanastąpiławXVIIIwieku,wzwiązkuzna-

rodzinamiliberalizmuihumanitaryzacjąpodejściadonajmłodszych(ważnąrolęodegrały

tuideepedagogiczneJ.LockaiJ.J.Rousseau).ZkoleinaprzełomieXIX/XXwiekunastą-

piłaewolucjaedukacyjnazasprawąnowegowychowaniaiprogresywizmu.Zob.M.Szczep-

ska-Pustkowska,Kategoriadzieckaidzieciństwawnowożytnejmyślipedagogicznej,[w:]Peda-

gogikawczesnoszkolna…

Brak wyników

Obraz świata w podręcznikach szkolnych do klas początkowych

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra