Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ1
„duchobiektywny”osiągapełnięwpaństwie;rodzinaispołeczeństwo
obywatelskiesątylkomomentamiwtymrozwoju.
PrzeciwnikiemtakiegowidzeniasprawbyłK.Marks,któryutrzymy-
wał,żepodmiotemwszelkiegorozwojujestspołeczeństwoobywatel-
skie,aniepaństwo.Państwojestabstrakcją,narzędziemrealizacjipar-
tykularnychinteresów.Społeczeństwoobywatelskiejestautonomiczne
odpaństwa,astanprywatnyniejeststanempolitycznymistaćsięnim
niemoże.Markszaproponowałcałkowicienowepodejście(różneod
podejścialiberalnegoirepublikańskiego),polegającenakonieczności
ujednoliceniażyciaspołeczno-politycznegopoprzezwprowadzenieza-
sadypowszechnejrówności,mającejdoprowadzićdozanikupaństwa
ipolityki.PaństwodlaMarksa,wprzeciwieństwiedoHegla,jestne-
gatywnymelementem,instrumentemuciskuspołecznego,dlategona-
leżydążyćdojegomarginalizacji.Pomiędzyczłonkiemspołeczeństwa
obywatelskiegoaobywatelempaństwadochodzidociągłego,nieprze-
zwyciężalnegokonfliktu.Państwoskazanejestnazanikpoprzeztaką
organizacjęspołeczeństwa,wktórejniebędziepodziałuklasowego
przyjednoczesnymupaństwowieniuśrodkówprodukcji.Antagonizm
klasowystaniesięwówczasniemożliwy,cospowoduje,żeinstytucje
władzypolitycznejniebędąjużwięcejpotrzebne13.
DoHeglaiMarksanawiązywałnastępnieA.Gramsci,którywypraco-
wałwłasnąteoriępaństwaispołeczeństwaobywatelskiego.Społeczeń-
stwoobywatelskieodróżniłonbardzowyraźnieodsferyekonomicznej
iodpaństwa,costanowiłopewnązmianęwkontekściefilozofiiHegla
iMarksa.SpołeczeństwoobywatelskiejestdlaGramsciegoobszarem
wolności,życiaetycznego,państwozaśobszaremprzymusuisiły.
Społeczeństwobezpaństwajestmożliwedziękirozszerzeniusięspo-
łeczeństwaobywatelskiego,ażdowyeliminowaniacałegoobszaruzaj-
mowanegowcześniejprzezspołeczeństwopolityczne.Celemkoncep-
cjiGramsciegojeststworzenietakiego„uregulowanego”społeczeństwa
obywatelskiego,wktórymniebędziemiejscanaistnieniespołeczeń-
stwapolitycznego.Nowouregulowanespołeczeństwoobywatelskie
wymagajednakstworzenia,zorganizowaniazespołuinstytucjispołecz-
nych,stowarzyszeń,organizacjikulturalnych,scentralizowanychoraz
podporządkowanychhierarchiikompetencjiiwładzzzachowaniem
22
13K.Marks,„Przyczynekdokrytykiheglowskiejfilozofiiprawa”,w:K.Marks,
F.Engels„Dzieła”,t.I,s.337-345.
