Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Rozdział1.Użytecznośćdochoduwświetleteoriiekonomii
nazaspokojeniedanejpotrzebypowoduje,żesąoneodczuwaneprzezkażdego
człowiekazróżnąsiłąiróżnymnatężeniem.Rozróżnieniemiędzysiłąanatężeniem
dotyczydwóchpłaszczyznanalizy,ponieważsiłaodnosisiędoistotnościpotrzeby,
zaśnatężeniedoczasutrwaniajejodczuwania.Topowoduje,żewdanejsytuacji
wróżnorodnysposóbmożebyćocenionedobro,któretępotrzebęzaspokoi.Już
św.TomaszzAkwinupisał,żedobramająwartośćjedyniewrelacjidoludzkich
potrzeb[Blaug,1994,s.52-53].Ztegotwierdzeniawynikajądwieważneprzesłanki.
Popierwsze,samedobraniemająobiektywnejwartości,choćwtymkontekście
należywspomniećrozważaniaV.Paretaoposiadaniuprzezdobratzw.ophélimité,
czylizdolnościdozaspokojeniapotrzeb,którąodróżniałodjegoużyteczności
[Bywalec,2007,s.96;Kot,2000,s.15].Podrugie,ludzkieodczuwaniepotrzeb
nadawaćmożetymdobromróżnąwartość(wznaczeniuodnoszącymsiędohie-
rarchiilubporządkuwzględemjakiegośpunktuodniesienia).
Jakwspomnianowcześniej,użytecznośćjestsubiektywnymodczuciemsatysfakcji
zkonsumpcjidanegodobralubusługi[Nowaencyklopedia...,1997,s.594].Samo
pojęcieużytecznościjestzwiązanezpowstaniemrachunkuprawdopodobień-
stwa[Lengwiler,2008,s.4].Pojawiłosięonowkontekściewartościwynikającej
zwybraniajednejzalternatywwpismachB.Pascala.Próbowałonzapomocą
rozważanialogicznegorozwiązaćproblemużytecznościdlaczłowiekawiary
bądźniewiarywBoga.Przeprowadzoneprzezniegodociekaniazawierałydwa
pojęcia:użytecznościiujemnejużyteczności(ang.disutility)naoznaczenie
właściwościkonsekwencjiokreślonychdecyzji.Wtymznaczeniuużyteczność
zostałazdefiniowanajakozadowolenieczyteżsatysfakcjazdokonaniaokre-
ślonegowyboruijestzbieżnezwczesnymrozumieniempojęciaużyteczności.
Pojęcietopojawiasiętakżewpracachosiemnastowiecznychmatematyków:
D.BernoulliegoiG.Cramera[Bernoulli,1954,s.23-26;Schoemaker,1982,
s.529-563].Możnajednakprzyjąć,żetermintenwodniesieniudoekonomii
porazpierwszypojawiasięwpracachS.PufendorfaiF.Galianiego[Kot,2000,
s.14].DoangielskiejekonomiiwprowadziłgoJ.Bentham,którydefiniowałsamą
użytecznośćjakodoświadczalnąprzyjemnośćzkonsumpcjidanegodobraire-
zultatówztąprzyjemnościązwiązanych[Kahneman,Thaler,2006,s.222-223].
WedługD.KahnemanaiR.H.Thalera,torozumienieużytecznościodnosić
należydoużytecznościwsensiedoświadczalnym,któredominowałowXIX
w.Głównymproblemembadawczymwtakimujęciustałosięposzukiwanie
odpowiedzinapytanie:czywyboryjednostekdostarczająimnajwiększejprzy-
jemności?Niestety,brakuzyskaniajednoznacznejodpowiedzinatopytaniebył
spowodowanynietylkosubiektywizmemodczuć,lecztakżetrudnościamisamego
pomiarutakrozumianejużyteczności.Nietrudnobowiemzgadnąć,żedoprze-
prowadzeniaprawidłowegopomiarunależyposłużyćsięokreślonąmetodą,która
zostaniewykorzystanawzględemprecyzyjnieopisanegozjawiskawyrażonego
(lubdającegosięwyrazić)wjakiejśkonkretnejjednostce.NawetF.Y.Edgeworth
[1881,s.101],prezentująckoncepcjęwykorzystaniametodmatematycznych,
posłużyłsiędoopisaniaszczęściadefinicjązakorzenionąwdoświadczalnym
