Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prolog.Prawdziwinaukowcyniebadająumysłu
17
Pomiarywnaukachtwardychmającharakterobiektywny.Możnajezwery-
fikować.DNiewierzysz,żeprędkośćświatławynosi299792458metrównase-
kundę?Proszębardzo,tumaszsprzęt.Zmierzsam”.Dowykonywaniapomia-
rówużywamyprzyrządów,dlategokażdymożeodczytaćliczbyzewskaźników,
wydrukówczyekranukomputera.Alewbadaniachpsychologicznychprzyrzą-
damipomiarowymisąsamipsychologowielubbadaniprzeznichochotnicy.
Takiepomiarysąsubiektywne.Niemożnaichzweryfikować.
Otoprostyeksperymentpsychologiczny.Programujękomputertak,żebyna
ekraniewidocznebyłopoleczarnychkropek,którestaleprzesuwasięzgóryna
dół.Wpatrujęsięwekranprzezminutęlubdwie.Następnienaciskamklawisz
Escikropkizatrzymująsię.Obiektywnieprzestałysięporuszać.Mogęprzyłożyć
koniecołówkadojednejznichiupewnićsię,żejestnieruchoma.Mamjednak
bardzosilnesubiektywnewrażenie,żekropkinadalprzesuwająsiępowoliwgó-
rę8.Gdybyśwtymmomenciewszedłdopokoju,zobaczyłbyśnaekranienieru-
chomepunkty.Mógłbymcipowiedzieć,żezdająsięoneprzemieszczaćdogóry,
alejakmiałbyśtosprawdzić?Wrażenieruchuistniejewyłączniewmojejgłowie.
Oczywiściekażdymożedoświadczyćtakiegozłudzenia.Gdybyśprzezmi-
nutęlubdwieobserwowałprzesuwającesiękropki,towidziałbyśruchrównież
wznieruchomiałychkropkach.Aletymrazemodbywasięonwtwojejgłowie
ijaniemogętegosprawdzić.Wielomadoświadczeniaminiemożemysiędzielić.
Mnienaprzykład,gdywybieramsięnaprzyjęcie,zawszeprzypominasiętwarz
paniprofesor,zktórąspierałemsięnatematFreuda.Cotozadoświadczenie?
Czyrzeczywiściemamobrazjejtwarzy?Czypamiętamsamozdarzenie,czy
tylkoto,jakonimpisałem?Takichdoświadczeńniedasięzweryfikować.Jak
zatemmogąbyćonepodstawąbadańnaukowych?
Prawdziwynaukowiecchcesam,niezależnie,weryfikowaćpomiaryprzed-
stawianeprzezkogośinnego.NulliusinverbatomottoTowarzystwaKrólew-
skiegowLondynie:DNiewierzwto,comówiąinni,choćbybylinajwiększymi
autorytetami”9.Gdybymkierowałsiętązasadą,musiałbymprzyznać,żena-
ukowebadanietwojegożyciaumysłowegojestniemożliwe,bojestemzdanyna
twójopistwoichwewnętrznychprzeżyć.
Przezkrótkiczaspsychologowiepretendowalidomianaprawdziwychna-
ukowcówizajmowalisięwyłączniezachowaniem:dokonywaliobiektywnych
8
Zjawiskotonazywanejestefektemwodospadulubpowidokiemruchowym.Jeśliprzezmi-
nutęczydwiebędzieszwpatrywaćsięwwodospad,anastępniepopatrzysznakrzewyrosnąceobok,
toodniesiesznieodpartewrażenie,żeprzesuwająsięonedogóry,choćjednocześnieniemaszwąt-
pliwości,żepozostająwtymsamymmiejscu.
9
Nulliusaddictusiurareinverbamagistri:DNiemuszęprzysięgaćnasłowamistrza”.Horacy,
Epistulae.
