Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
MariaJanoszka
ściślezwiązanezthéâtredesociété,ujętewcharakterystycznedlań
formyikonwencje.RecueildeParades(Parady)iodnalezionaniedaw-
no,niedrukowanazażyciahrabiegoparadaGileenménage(Gilmał-
żonkiem),LesBohémiensdsAndalousie(CyganiezAndaluzji)oraz
L
sAveugle(Ślepiec),awięczbiórparad,krótkakomediaprzeplatana
arietkamiiproverbedramatique(przysłowiedramatyczne)3tworzą
teatralnydorobekPotockiego,pozornielekkiiniepoważny,leczprzy
uważniejszejlekturzeujawniającybogactwotreściiznaczeń–odsaty-
ryspołecznejczypolitycznejdorefleksjifilozoficznejimetaliterackiej.
NietylkoukształtowanieformalnełączydziełateatralnePotockie-
gozteatremtowarzyskim,leczprzedewszystkimokolicznościimiejsca
ichpowstania.AutorRękopisuznalezionegowSaragossieniekompo-
nujesztukpodczasswychrozlicznychpodróży–twórczościteatralnej
sprzyjaflstagnacja”,zatrzymaniesięwjednymmiejscunadłuższyczas,
wgronierodzinyiprzyjaciół,zawszeweleganckiejrezydencjiarysto-
kratycznej.Paradypowstająw1792rokuwŁańcuciedlatowarzystwa
zgromadzonegowokółosobyksiężnejElżbietyLubomirskiej;Cyganie
zAndaluzji–w1794rokuwRheinsbergu,nadworzeksięciaHenryka
Pruskiego,bratakrólaFryderykaII;wreszcieŚlepieciGilmałżonkiem
–najprawdopodobniejpomiędzylatami1798–1799a1802–18034–dla
mieszkańcówrezydencjiStanisławaSzczęsnegoPotockiegowTulczy-
3Paradajestkrótkąkomediąwywodzącąsięzimprowizowanychscenekodgry-
wanychprzedfrancuskimiteatramijarmarcznymiwceluprzyciągnięciawidzów.
Wformierozwiniętej,flliterackiej”,charakteryzujesięwystępowaniemstałegozespołu
bohaterów(widaćtudziedzictwokomediidellsarte),zktórychkażdymaspecyficzne
atrybuty:flWszrankiwchodzączterypostaci:Kasander,ojcieclubmążIzabelli,Le-
ander,wiecznykochanekIzabelli,Gil,służącyKasandralubLeandra,wreszcieIza-
bellalubZerzabella.Intrygajestzawszetakasamaidopuszczaniezliczonewariacje:
LeanderchcezdobyćIzabellę(izawszemusiętoudaje),Kasandersiętemusprzeci-
wia,Gilpomagarazjednemu,razdrugiemu”.(D.Triaire:TeatrJanaPotockiego.
W:F.Rosset,D.Triaire:ZWarszawydoSaragossy.JanPotockiijegodzieło.Przeł.
A.Wasilewska.Warszawa2005,s.149).Zkoleiakcjaproverbedramatique,bę-
dącegorównieżgatunkiemkomediowym,służyzilustrowaniujakiegośprzysłowia,
widzowiespektaklumajązaśzazadanieodgadnięciego(M.Głowiński:Proverbe
dramatique.W:Słownikterminówliterackich.Red.J.Sławiński.Wrocław–War-
szawa–Kraków2007,s.441).Obydwategatunkiteatralnebyłybardzopopularnewe
francuskichthéatresdesociété,awefekcienascenachprywatnychcałejEuropy.Hi-
storiateatrupolskiegonienotujeprzykładówpodjęciatychformwjęzykupolskim,
wiadomojednak,żeniejednascenaprywatnachętnieinscenizowałajewjęzykufran-
cuskim.TeatrtowarzyskiwPolsceXVIIIwiekumiałzresztąwdużejmierzefrancuski
charakter.
4D.Triaire:Przedmowa.W:J.Potocki:Ślepiec.Przysłowiedramatyczne.
Przeł.P.Szymanowski.flDialog”1993,nr8,s.15;P.B.Witkowski:JanPotocki
iteatrwTulczynie.Przeł.G.Przewłocki.flLiteraturanaŚwiecie”2010,nr7/8,
s.126.
