Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ireligijny,wmniejszymstopniuprawny.Oilestosunkowołatwowska-
zaćnasystemyetyczneireligijneszerokoujmującetenproblem-wy-
mieńmychoćbykonfucjanizm,stoicyzm,hinduizm,buddyzm,juda-
izm,chrześcijaństwoczyislam-otyleznacznietrudniejpowołaćsię
nastarożytneprawniczeanalizypozycjisiłyzbrojnej.Przyczyntego
stanurzeczytrzebaupatrywaćwbrakuwantycznychwspólnotach
politycznychpowszechnejświadomościprawnejistnienianiepodwa-
żalnychreguł,którychnaruszanieskutkowałobyodpowiedzialnością
prawną.Trudno,innymisłowy,stwierdzićistnieniewstarożytności
prawanarodówjakosystemuprawnego.Niesposóboczywiścieprze-
czyćprawnymformomkontaktówmiędzyówczesnymipaństwami,
któresporadyczniezawierałytraktaty,utrzymywałydoraźnekontak-
tydyplomatyczneczypokojoworozstrzygałysporymiędzynarodowe.
Zbytnieuporządkowanybyłjednakichcharakter,zbytczęstomiesza-
nojeznormamimoralnymi,obyczajowymiireligijnymi,bymożna
byłomówićosystemieprawnymposiadającym-używająctermi-
nologiiHerbertaHarta-regułynietylkopierwszego,aleidrugiego
rzędu.Zasadnewobectegojestupatrywaniegenezyprawanarodów
dopierowpóźnymśredniowieczuzapowiadającymepokępaństwna-
rodowych16.Choćwięcuwagioprawienarodówsątakstarejakstare
sąkontaktymiędzypaństwami,tosystematycznepojęciowepoznanie
tegoprawazaczęłobyćrozwijanedopieroodtegoczasu.Byłtowdu-
żymstopniuwynikkształtowaniasięwówczasideisuwerenności,któ-
rawczasachnowożytnychstałasięwektoremmoderującympraktykę
stosunkówmiędzypaństwowychizarazemuzasadnieniemdlaniej.
Refleksjanadichprawnymipodstawamizaowocowałapierwszymi
systemowymiwykładamiprawanarodów,którezaczętotraktować
jakoautonomicznydziałprawa.
16
Por.np.L.Ehrlich,TheDevelopmentofInternationalLawasaScience,RCADI
1962/I,t.105,s.173-179;W.G.Grewe,EpochenderVölkerrechtsgesichte,Nomos-
-Verlagsgesellschaft,Baden-Baden1984,s.33-34;J.M.Kelly,Historiazachodniejteorii
prawa,tłum.zbiorowe,WydawnictwoWAM,Kraków2006,s.223-225;S.C.Nef,AShort
HistoryofInternationalLaw,w:M.D.Evans(red.),InternationalLaw,wyd.3,Oxford
UniversityPress,Oxford2010,s.7-8;A.Nussbaum,AConciseHistoryoftheLawof
Nations,TheMacmillanCompany,NewYork1947,s.28-29;A.Verdross,Völkerrecht,
wyd.5,Springer,Wien1964,s.96.
23
