Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PolscyzesłańcywPołudniowymKazachstanie(do1944r.)
35
hasłami,porosyjskuiwidoczniepouzbecku.[ł]Krajobrazzmieniasię
stopniowowgórzysty,widaćszczytywielkich,ośnieżonychgór,tochyba
Tien-Szan.Spotykasiębłękitno-niebieskąwodęstrumieni,anawetpo-
kaźnąrzekę.Przeplatająsięszarepaskizzielonymiuprawamiisadami.Po
razpierwszywidzimydużeżółtemelony,któresąsprzedawanenakażdej
stacyjce.Ludziemówiąwniezrozumiałymjęzyku.MijamySamarkandę
inazajutrzstoimywBucharze.Wpobliżunaszegopostojuwidaćduże
kopułymeczetów,alenieczynnych,opuszczonych”3.
Podróżwwojennymchaosiemiałanierazbardzotragicznyprzebieg
iskutki.Przepełnionewagonykolejowe,zatłoczonestacje,długotrwałe
postoje,brakżywnościilekarstworazosłabieniewywołanetułaczkąkosz-
towaływieluzesłańcówzdrowie,anawetżycie.Zwycieńczeniaizchorób
umieraliprzedewszystkimludziewpodeszłymwieku,słabiischorowani,
atakżemałedzieci.Zmarłychniebyłojakpochować.Niebyłotakżenato
czasu.Zwłokipozostawianozatemnaperonach4.
ZofiaTeliga-MertenstakwspominatrudnąwędrówkęprzezZSRR:
„WielotygodniowapodróżnaPołudnie,któremiałonamułatwićbyto-
waniepomroźnejPółnocy,pochłonęłaznaczniewięcejofiarniżlu-
towawywózka.Jużpodwóch-trzechtygodniachwczasiepostojów
grzebanoprzytorachosobystarsze,schorowane,któretejpodróżynie
wytrzymywały”5.
DoinnychtragicznychskutkówpodróżynapołudnieZSRRnależały
zaginięciadzieci.Wchaosienastacjachkolejowychwielunajmłodszych
zesłańcówgubiłosięwtłumieiniemogłoodnaleźćrodzica.Zdarzałysię
takżeprzypadkoweodłączeniasięodeszelonu6.Dogonienieuciekającego
pociągubyłozadaniembardzoczęstoniemożliwym.J.Bortnikwspomi-
na:„NasztransportskierowanyzostałdoTaszkentu.Jechaliśmywago-
namiosobowymiitowarowymi.Drogaprowadzącaprzezgłodnystep,
3W.Stępień,Wspomnieniazlat1939-1946,ASUŁ,sygn.R-18,s.26-27.
4H.Naliwko,Wspomnieniazdeportacjił,s.68;ZeznaniaGitliRabinowicz,
[w:]Widziałemaniołaśmierci.LosydeportowanychŻydówpolskichwZSRRwlatach
IIwojnyświatowej.ŚwiadectwazebraneprzezMinisterstwoInformacjiiDokumentacji
RząduPolskiegonaUchodźstwiewlatach1942-1943,opracowanieiwstępy:M.Sie-
kierskiiF.Tych,współpraca:M.ProkopowicziA.Rok,Warszawa2006,s.183.
5Z.Teliga-Mertens,Wspomnieniazesłańca,[w:]WspomnieniaSybiraków.
Zbiórtekstówźródłowych.Częśćdruga,podred.J.KobryniaiJ.Kobrynia,Bystrzyca
Kłodzka2010,s.481.
6Eszelon(ros.эшелон)-tuwznaczeniutransport.
