Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
JULiAKRAUZE
wiedzynajegotematiprzełomowychodkryć,którychbyłbohaterem,nadalsam
wsobiepozostajetajemnicą,fascynującnaukowcówizwykłychludzi.Będącźró-
dłemciepłaienergiinausługachrutynowejcodzienności,noswojony”wciążskrywa
ogromnądestrukcyjnąmoc,łączącdobrozezłem,czyteżjakbógJanusodsłania-
jącjednązeswoichtwarzy.Byćmożewłaśniewdwoistościogniajestzawartyten
tajemniczyhipnotycznyurok,któryuczyniłzniegosymbolżyciaiśmierci,znak
boskiejinterwencjilubsamegobóstwawróżnychkulturachświata.
Pojawieniesięogniastawiałoprzedczłowiekiemniejednowyzwanie,chociaż
dotychnajtrudniejszychzpewnościąnależałaumiejętnośćjegowzniecania,
podtrzymywaniaorazprzenoszeniazmiejscanamiejsce.Oilepodtrzymywanie
płomienimogłobyćtylkouciążliwe,otyleznalezienieodpowiedniego,dostępnego
źródłazapłonuorazodtworzenieogniaprzysparzałoludziomwielekłopotów.Stąd
wniosek,żebezpośredniedoświadczenieczłowiekawtejdziedzinie,przyczynia-
jącsiędoepokowychpodwielomawzględamizmian,mogłobardziejopieraćsię
naintuicjiniżzależećodzwykłegozrządzenialosu.Władzanadogniemwyniosła
ludzkośćnazupełnieinny,nieznanydotądpoziom,akoniecznośćpodtrzymywa-
niaogniazapoczątkowałanowypodziałwistniejącejjużhierarchiispołecznej.
Jednostkiopiekującesięogniemszybkozajęływażnemiejscewspołeczności
zarównowsferzepolitycznej,jakireligijnej,gdyżdostępdoniegoumożliwiał
przetrwaniei-jakwierzono-dobrerelacjezświatemnadprzyrodzonym.Kon-
trolującogień,człowiekniebyłjużnałascenatury,leczstałsięjejuprzywilejo-
wanymużytkownikiem.Ogieńchroniłprzedwrogiem,ogrzewał,agdytrzeba
było,służyłdoprzygotowaniaposiłków,umożliwiałprzetrwaniewtrudnych
warunkachklimatycznychitp.
Ogieńodgrywałważnąrolęjakoelementpośredniczącywobrzędachoczysz-
czenia,leczwsferzesacrumwiódłniepodważalnyprym,gdyżsamajegonatu-
rastanowiłazagadkę.Jeśliprzyjrzećsiębliżejterminologiizwiązanejzogniem
wobrębiejęzykówindoeuropejskich,możnazauważyć,żewielenazwzawiera
rdzeńnawiązującydoświatłalubciepła.Itakłacińskiczasownikfoveo‘ogrzać,
utrzymywaćciepło’(indoeuropejskie*dheguh-‘palićsię,byćgorącym’),któryma
teżodmiennąformęfaveo‘faworyzować’
,winnychjęzykachznajdujenastępujące
odbicie:awestyjskidažaiti‘palićsię’;greckitέφρO‘popiół’;staro-wysoko-niemiecki
febar‘gorączka’;staro-cerkiewno-słowiańskižešti‘palić’;polskidziegieć‘smoła’
imnóstwoinnychprzykładów.Odczasownikafoveopochodzitakżepóźniejsza
formafocus‘palenisko’<*foviculus‘płomień’
,odpowiadającasanskryckiemu*bhâ
‘świecić’igreckiemuφῶς‘światło’
.Przenośniaogień-paleniskosprawiła,żetanowa
formacałkowiciezastąpiłaistniejącyjużłacińskiwyrazignis<*H
1
egni-‘ogień’
