Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rać,ciężki,delikatny,anadewszystkoza-
wodny.Klienciwoleliłatwe,wykonywane
wwygodnychatelierportrety,zaktóreskłonni
bylipłacićwięcejizamawiaćodbitkidlaro-
dzinyiznajomych.Pocokomuwidokmiasta?
WpołowieXIXwiekuturystykatopieśńprzy-
szłości,podobniejakkartypocztoweialbumy
krajoznawczeilustrowanefotografiami.Nie
dziwi,żewśródpionierówfotografiitaknie-
wielujestweducistówitakłatwowśródnich
oplajtę4.
PierwszybiografGrolla,ZdeněkWirth,
uważa,żefotograftenwyruszyłwpodróż
zmotywowanejchęciązyskupasji5.Współ-
cześnibadaczedomniemują,żenadecyzję
Grollawpływmogłamiećtakżeprężniedziała-
jącaod1853rokuCesarsko-KrólewskaKomisja
doBadaniaiOpiekinadZabytkamiwspierana
działaniamiMinisterstwaKulturyiOświaty6.
InaczejniżfrancuskieHmisjeheliograficzne”ko-
misjaotwartajestnawspółpracęnietylkozza-
wodowcami,leczrównieżamatoramiipasjo-
natamiarchitekturydawnejinowejzdobiącej
imperiumHabsburgów.Zdjęciaarchitektury
Grollaprzypominająpopularnewidokówki,
jednaksączymświęcej:zapisemtopograficz-
nym.Systematycznefotografowaniemiast
nigdyniebyłooczywiste.WXIXwieku,podob-
niejakdziś,fotografowierzadkozwracali
uwagęnarelacjeprzestrzennemiędzybudyn-
kami,pierzejamiulic,warstwamizabudowy
czy-jakwidaćnainnychkalotypiachGrolla-
detalamirzeźbiarskimiimałąarchitekturą.Ta
cechafotograficznegodziełaGrollasprawia,że
wXXIwiekuopisywanyjest-niczymEugène
Atget-jakoHpierwszynowoczesny”fotograf
WiedniaiPragi,czyteższerzej,C.K.Monarchii7.
Natenstatuswpływajątakżezdjęcialokomo-
tyworazinwestycjikolejowychwykonywane
przezGrolladlaStaats-Eisenbahn-Gesselschaft.
Dziękipodróżomkolejąfotografmógłstwo-
rzyćatlasEuropyŚrodkowejnależącejdodo-
miniumHabsburgów.
DlapochodzącegozubogiejrodzinyAn-
dreasaGrollafotografiajestdrogąawansuspo-
łecznego.Znędznejposadysługiprowincjo-
nalnegolekarzaawansujenapomocnikana
wydzialechemiiPolitechnikiWiedeńskiej.Jed-
nakdopierofotografia,którązajmujesięod
1842roku,zapewniamusukces.Najjaśniejszym
punktemwbiografiiGrollajestpierścieńzdia-
mentemwręczonymuw1857rokuprzezcesa-
rzaFranciszkaJózefawuznaniuzazasługi;.Ce-
sarzmusiałwięcwidziećtakżeobraz,
wperspektywiektóregowidniałyHradczany.
SfotografowanazpołożonejpoMałejStronie
wieżyMostuKarolasiedzibaHabsburgówdo-
minujenadmiastem,alegonieprzytłacza.
DachykamienicMałejStronyrytmizujądolną
częśćkompozycji,którejmocnymipunktami
są:bryłabarokowegokościołaświętegoMiko-
łajapolewejstronieorazwidocznewtle,bliżej
prawejstronykadru,Hradczanyzwieżąka-
tedryświętegoWita.Polewejstroniewmroku
tonieulicaMostowa,anawprostuwagę
zwracapółkolisteoknowdachujednejzka-
mieniculicyJosefskiej.Dużeoknomożepełnić
funkcjędoświetlającąatelier,alezawcześnie
jeszczenaobszernepracowniefotograficzne,
którebędąlokowałysięodlat60.nagórnych
piętrachkamienic,więcmożemalarz?Nakalo-
typiachz1855i1856rokuPragawyglądajakwe
śnie.MostKarolajestwymarły,Kampamil-
cząca,kołamłyńskienaČertovcekręcąsię,na-
daremniemielącmartwąciszę.Nietylkonie
matłumówturystów,leczniewidaćnawet
mieszkańców.Wszystkoprzezwczesną,sprzy-
jającąfotografiiporędnia.Miastojestauten-
tyczneiniczymwwierszuJaroslavaSeiferta
możnaodnieśćwrażenie,żeHPragasiędonas
uśmiecha”9.
SzczęścieopuszczaGrollapodkoniec
życia.Trudnomunadążyćzakonkurencjąino-
4Tamże,s.227-235.
5Z.Wirth,PrvnífotografPrahy,nUmění”1939/1940,r.12,s.361-
376.Wirthniewyklucza,żeGrollsampodjąłwyprawę;
tamże,s.366.
6Niem.k.k.CommissionzurErforschungundErhaltungder
Baudenkmale.M.Faber,„…MitallerKraftaufdiePhotograp-
hieverlegt…”,dz.cyt.,s.48-53.
7AndreasGroll1812-1873,dz.cyt.
;Z.Wirth,PrvnífotografPrahy,dz.cyt.,s.363.
9nPragasiędomnieuśmiechnęła,/ajazadrżałem/jakkocha-
nek,kiedyujrzykochankę/iniemożedoczekaćsięuścisku”
,
tłumaczenieJózefaWaczkowa,w:J.Seifert,Byćpoetą.Wybór
liryków,Warszawa1997,s.250-254.
37
