Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
K.Bęczkowska,Opowiadaniaiopowieścidlamłodzieżyporoku1970,Kraków2010
ISBN:978-83-7587-204-0,©byOficynaWydawnicza„Impuls”2010
6Wstęp
corzutujenaobrazświataprzedstawionegojakodopewnegostopniaegzotycznego
(wporównaniuzdzisiejszymirealiami)izafałszowanegoprzezobowiązującąwówczas
ideologię,acozatymidzietendencyjnąwymowęutworu,niezależnieoduniwersalnych
pryncypiówwychowawczych.2
Pojecie„małejformyliterackiej”nieposiadawyraźnieokreślonegozasięguzna-
czeniowego.Wiadomejestto,żemaonodwaaspekty:fizyczny,materialny,formalny
awięczewnętrznyorazwyobrażeniowy,czyliwewnętrzny.Aspektpierwszymożna
określićjakokonstrukcyjny,drugizaśjakostrukturalny.Szczególnympotwierdze-
niemtychaspektówjesttezaojednościtreściiformy.„Małeformyliterackie”mogą
funkcjonowaćniesamodzielnie,awięcwobrębiewiększegoutworulubsamodzielnie.
Opowiadanie–piszeButor3–tofenomendalekowybiegającypozadziedzinęli-
teratury,jestjednymzelementówkontynuującychnaszerozumienierzeczywistości.
Odkądrozumiemysłowaiażdośmiercinieustannietowarzysząnamopowiadania,
najpierwwrodzinie,potemwszkoleipodczasspotkańilektur.
Przedewszystkimprzezopowiadanierozumiesięwypowiedźmającąnarratora
iprzekazywanąodbiorcy,cotymsamymwiążejązmiędzyludzkąkomunikacją;po
drugieopowiadaniejestopowieścią,czylisekwencjązdarzeńtakskomponowaną,że
jejkoniecjestinnyniżjejpoczątek,podczasgdyprzynajmniejjedenzprotagonistów,
uczestniczącychwtychzdarzeniach,zachowujeswojątożsamość.Wtakrozumianym
opowiadaniuczterycechywartesąpodkreślenia:sekwencyjność,któraodczasówAry-
stotelesazdajesiębyćpodstawowącechąnarracji,podobniejakprzemiennośćzda-
rzeń(losubohatera);liczysięrównieżspójnośćrelacjonowanegoszereguzdarzeńoraz
przedstawieniowość,czyli–mówiącjęzykiemsemiotyki–jegozdolnośćmodelująca.4
Odkilkunastulatopowiadaniestałosięprzedmiotemintensywnychbadań
wwieludyscyplinachhumanistycznych.Praktykamiopowiadaniazajęłysięrównież
psychologia,socjologia,historiografia,filozofia,etnologia,politologia,prawo.Zda-
niemB.Owczarka5odkrycieopowiadaniajakoprzedmiotuuniwersalnegozawdzię-
czamystrukturalizmowi.Opublikowanyw1966r.artykułRolandaBarthesaWstęp
doanalizystrukturalnejopowiadańinicjujenowe,bardziejogólne,ajednocześniebo-
gatszerozumienietegozjawiska.Popierwszeopowiadanieujętezostałojakoczyn-
nośćprzekazywaniainformacjiihistoria,czyliopowieśćozdarzeniach,przypomi-
nającznaneodczasówArystotelesapojęciefabułyjakocelowegoukładuzdarzeń,
podrugiezakładano,żeopowiadaniujakocałościdajesięprzypisaćpewnąsystema-
tycznąstrukturę,którazachowujesięjakgramatykajęzykaiprodukujewciążnowe
egzemplarzeopowieści.Wzwiązkuztymuznanozakoniecznośćpowołaniawśród
literaturoznawcówisemiotykównowejpoetyki,któraokreślałabyregułytakiejgra-
2R.Waksmund,recenzjamonografii.
3M.Butor,Powieśćjakoposzukiwanie,przeł.J.Guze,Warszawa1971,s.5.
4Praktykiopowiadania,(red.),B.Owczarek,Z.Mitosek,W
.Grajewski,Kraków2001,s.6.
5B.Owczarek,Odpoetykidoantropologiiopowiadania[w:]Praktykiopowiadania,tamże,s.11–19.
