Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Poszukiwanie,przegląddefnicjiteorii,kryzysuizarządzania
ton)iposługiwalisięzarządzaniemwsposóbbardziejświadomywtoku
kampaniiwojennych(AleksanderIIIWielki)73.Wdobrzewykształco-
nychstrukturachorganizacyjnychCesarstwaRzymskiegoszczególnie
docenionorolękomunikacjiikontroliwzarządzaniu.
WpóźniejszychwiekachWenecjanie,miastaHanzy74,monarchie
feudalneitworzącesięrepublikidoskonaliłyróżnesystemyzarzadza-
nia,główniewsferzeadministracjiidziałańwojennych.WPolsceoza-
rzadzaniupisaliMikołajKopernikiAndrzejMaksymilianFredro,który
podałsiedem75ciągleaktualnychrad:
KtoRzeczypospolitejpomocusiłuje,siedmiorazmurzeczypotrzeba:1.Aby
mógł.2.Abyumiał.3.Abychciał.4.Abyśmiał.5.Abypospolitedobroko-
chał,naprywatęsięniezapatrując.6.AbyznałnaturęRzeczypospolitej,7.
Abybyłstatecznymwprzedsięwzięciu.
73Tamże.
74Hanza,LigaHanzeatycka,ZwiązekHanzeatycki(zniem.Hanse-gromada)
-związekkupcówlubmiasthandlowychEuropyzczasówśredniowiecza.
Miastanależącedozwiązkupopierałysięnapolugospodarczym,utrudniając
pracękupcomzmiastnienależącychdozwiązku,jednocześniezaśstwarzały
realnąsiłępolitycznąiniekiedywojskową.PierwszeHanzypojawiłysięwXII
w.wNiderlandach;Hanzalondyńska(XIIIw.)grupowałakupców15miast
flandryjskichwceluskupuwełnywAnglii.Największeznaczenieuzyskała,
zwłaszczawXIV-XVw.,Hanzaniemiecka,wzasięgudziałaniaktórejznajdo-
wałysięm.in.ziemiepolskiewXIII-XVIw.;powstałaonawXIIIw.jakoluźny
związekmiastpółnocnoniemieckichiinnychmiastnaziemiachnadbałtyckich;
władałarynkamipółnocnoeuropejskimiiwywieraławpływnalosypaństwbał-
tyckichiskandynawskich;rozwijałaekspansjęhandlowąwpółnocno-wschod-
niejRusi,wNiderlandachiAnglii(własneeksterytorialnefaktoriehandlowe).
WXVw.liczyła160miast-członkówpodprzewodnictwemLubeki;spośród
miastpolskichdoHanzynależałym.in.:Chełmno,Elbląg,Gdańsk,Kraków,
Toruń.WyrazemjednościHanzybyłyzjazdydelegatówposzczególnychmiast
(zwaneHansetage)iprowadzonewobronieprzywilejówlicznewojny(m.in.
zwycięskawojnazDanią1368-70).KonkurencjaHolandiiodpołowyXVw.,
dążeniewiększościkrajówdopozbyciasiępośrednictwaHanzywzwiązkuze
zmianamipolitycznymiigospodarczymiorazsprzecznościmiędzysamymi
miastami-członkamidoprowadziływXV-XVIw.dostopniowegoupadkuHan-
zy,którafaktycznieprzestałaistniećwXVIIIw.;nazwęwolnychmiasthanzea-
tyckichzachowałyHamburgiBrema.Zob.Hanza,[w:]https://encyklopedia.
pwn.pl/haslo/;3909994[dostęp:11.12.2023].
75Zob.WielkaEncyklopediaPWN(tom30),Warszawa2005,s.269-230.
45
