Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zaznacza,żeprzeciwstawnośćmotywówwystępujeczęsto,przykażdymposta-
nowieniu,naktórewpływająrównocześniepobudkisubiektywneiracjeobiek-
tywne.Stądmusimydokonywaćwyborumiędzykonkurującymimotywami,
międzyracjąrzeczowąapobudkąsubiektywną,ponętą.Człowiekmusi–zda-
niemSzumana–ciąglewybierać,pragnieniasąbowiemrozgałęzionewielotoro-
wo,podczasgdyczynysąjednotorowe.
Rozważeniekwestiikonfliktumotywówpozwala–zdaniemautora–zrozu-
miećwalkędobregozezłem,ujmowanąjakowybórNmiędzypozytywnąanega-
tywistycznieokreślaną,obiektywnąwartością”(s.339).Gdyczynimydobrze,
wybieramymiędzyponętąpokusyaponętązadowoleniasumienia.Każdyczyn,
zarównodobry,jakizły,jestrezygnacjązjakiejśuczuciowejponęty,tylkoże
Ninnyjestsmakdobra,ainnyzła”.Wybórdobratowybóristotniejszej,uznanej
zaprawdziwąwartości.Postępującmoralnie,wybieramydobro,Nktórebuduje
człowieczeństwownas”(s.340).
Szumanrozważatakżekwestiędualizmumiędzyduszą(któratęsknidopo-
wrotudoBoga)aciałem(któreidziezapopędami);dualizmumiędzyświadomym
(hedonistycznymłakomstwem)anieświadomym(biologicznyminstynktem);mię-
dzyuczuciemarozumem;międzydusząwegetatywnąajaźnią,któramożebyć
interesowna(stawiającaintereswłasnynadcudzy)lubbezinteresowna(wyzbyta
egotyzmu).Zadaniescaleniaosobowości,wyprowadzeniajejzpodstawowejam-
biwalencjidualizmuipoddaniaprawodawstwuetycznemunależy–zdaniemSzu-
mana–dojaźni,którareprezentujeosobowośćijestzaniąodpowiedzialna.
NFunkcjąjaźnijestnietyleopanowanie,ilewyzwolenieosobowości”(s.347).
Rozważanianatematcharakteruczłowiekakończąwyjaśnieniadotyczące
cnotliwościjakokooperacjizespołucnót.Idączamyśląfilozofów(Platon,Ary-
stoteles,św.Tomasz),Szumanprzedstawiabiegunowe,kardynalnecnotyiwady,
takiejak:umiar–zachłanność;miłośćisprawiedliwość–sobkostwoibezwzględ-
ność;bogobojność,wiara–bezwiara,zwątpienie;męstwo–tchórzostwomoralne;
rzetelność–zakłamanie;uduchowienie–niskość,podłość.Człowiekjestzłylub
dobryotyle,oilejestcnotliwy.AcnotajestNnabytądyspozycjądoczynie-
niadobrze”(s.348–349);poleganaśmiałymwyborzedobranadzłem,walce
odobroitrzymaniusiędobra.Cnotatowynikpowtarzającychsiękonfliktów,
zmagańzsamymsobą.Rozwójcnotliwościjestpodobnydorozwojuinteligencji
irozumulubartystycznejtwórczości.Praktykadajecnotęwtejmierze,wjakiej
sięjużjestcnotliwym,wprowadzawdobropełniejsze.Dochodzeniedodosko-
nałościprowadziprzezkolejneczyny.
NastępnyrozdziałSzumanpoświęcarozważaniomnadrelacjąmiędzycha-
rakteremaspołeczeństwem.Rozważaniatedobrzewpisująsięwproblematykę
podejmowanąaktualnieprzezpsychologiępolityczną(Sears,Huddy,Jervis,
XLVIII
