Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zjakiegopowodu?
19
zawszystkienieszczęściaHiszpaniiod1800r.Pozakończeniuwojnyorze-
czonokilkadziesiąttysięcywyrokówśmierci,zktórychwykonanookoło
23–28tys.
16Byłtooczywiściewyrazchrześcijańskiejmiłościwobec,bądźco
bądź,współobywateli(!).Nieprzypadkowogen.Francospoczywawnajbar-
dziejhonorowymmiejscubazylikiValledelosCaidos,któramiałaupamię-
tniaćnbohaterówimęczennikówkrucjaty”17.Przyjejbudowiezmarłokilka
tysięcywięźniów.Zdrugiejstrony
,wojnateżpotrafiłamiećcechywojny
antyreligijnej(awięcreligijnej!)–wpostacimasowegomordowaniaducho-
wieństwaorazpodpalaniakościołówiklasztorów.
Komunizmteżmiałprzezdługiczascechywojnyreligijnejwswejidei
wybiciaprawdziwychiukrytych,anawettylkopotencjalnychwrogów.Nie
wiedziećiledywizjipilnowałowięźniówGułagunawetgdyhitlerowcystali
o20kmodMoskwy
.Whitlerowskimoporzedokońcateżbyłocośfana-
tycznego,awielubroniłosięzprzekonaniem.Osądzonychlubpodejrzanych
ozdradęuśmiercanowNiemczechdoostatniejchwilitrwaniaIIIRzeszy
.
ZabicieŻydówbyłonawetważniejszeniżużycieofiarjakorobotnikówprzy
produkcjiwojennej;pociągiodwoziłyŻydówdoobozówzagładynawet
gdywszystkosięjużwaliło,atransportbyłpotrzebnydlawojska.Załogi
obozówna
dalzabijałyŻydów,gdyjużzżadnegopowodunienmusiały”.
Tuwim,poprzypomnieniu,żeŻydzindwatysiącelattemudaliludzkości
jednegoniewinnieprzezImperiumRomanumzamordowanegoSynaCzło-
wieczego–iwystarczyłotejjednejśmierci,abysięstałBogiem”,zadałre-
torycznepytanie:nJakareligiaurośniezmilionówśmierci,tortur,poniżeń
irozkrzyżowanychwostatniejrozpaczyramion?”18.
Nietylkospecyficznierozumianecele–narodowe,klasoweireligijne
–nierazniedawałysięodróżnićwdzielemordowania.Nieraztesameobozy
służyłydoniszczenialudzinajpierwzjedną,apotemzdrugąmotywacją,
najpierwjednym,apotemdrugimzłoczyńcom.Możnadyskutowaćdokońca
światanadgeneząhitleryzmuikomunizmu(moimzdaniemodmienną)oraz
niekie
dypodobną,aniekiedyodmiennąmotywacjąludziprzyłączającychsię
dotychruchów.Możnadyskutowaćnadpodobieństwemlubspecyfikądo-
konanychprzezniezbrodni.Możnazastanawiaćsię,czyintelektualnainspi-
racjamordówwkomunizmiepłynęłajedyniezmyślikomunistycznej,czy
niekiedytakżeztradycjimiejscowejibyłakontynuacjądawnychkonflik-
tów.Możnasięwkońcuzastanawiać,czy(wjakimstopniu)znaczniedłużej
odfaszyzmutrwającyiznaczniebardziejrozprzestrzenionykomunizmmożna
16Ibidem,s.397–398.
17Ibidem,s.398.
18JulianTuwim,nMy,Żydzipolscy”,Kwiatypolskie(fragmenty),WydawnictwaArtystyczne
iFilmowe,Warszawa1988,s.34–37.
