Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
ElżbietaDutka
Poświadczonawielomautworamiliterackimiipracaminaukowymi
palimpsestowośćmiejscmożewydawaćsięnatyleoczywista,żenasuwa
siępytanie,czywogóleistniejąmiejsca,któreniesąpalimpsestowe?Czy
możnajeszczeodnaleźćprzestrzenneflczystekarty”?Przecieżnawet
wdziewiczym,naturalnymkrajobraziegeologodkrywaróżnewarstwy,ana
miejscewidzianeporazpierwszynakładanesąwcześniejszedoświadczenia
oglądającego,czyjegowyobrażenia.
Panpalimpsestowośćtojednazeskrajności,wjakąmożnapopaść,drugą
stanowizupełnezanegowaniezasadnościużywaniatakiegoterminu.
Skłaniająkutemulicznewątpliwości,ujawniającesięczasemsubtelnie
wjęzyku–wwidocznejjużtendencjidoodchodzeniaodzdecydowanego
mówieniaoflpalimpsestowościmiejsciprzestrzeni”iużywaniaokreśleń
bardziejflstonowanych”(naprzykładflcharakterpalimpsestowymiejsc
iprzestrzeni”).
Palimpsestowośćprzestrzeni,przywoływanachętnieprzezhistoryków
ibadaczypamięci21,stanowicechękrajobrazukulturowego,przekształca-
negoprzezczłowiekaioddającegodziejecywilizacji22.Koniecznejednak
wtymprzypadkuwydajesięuwzględnieniezmieniającychsiękoncepcji
historiiipamięci.Wlatach90.popularnośćpalimpsestuwkulturzepolskiej
wiązałasięztendencjądoodkrywaniaflbiałychplam”
,odsłanianiawcześ-
niejukrywanychwarstwhistorii,tematówtabu,sprawprzemilczanych.
Przywołująctakąmetaforę,zakładasiębowiemniejakoautomatycznie
aktywnośćpoznawcząpodmiotu,którystajesięczytelnikiemlubarcheolo-
giem,kimś,ktoodsłaniakolejnewarstwy,dokopujesiędotychnajstarszych,
najbardziejukrytych.StefanChwinjednązczęściKrótkiejhistoriipewnego
żartuzatytułowałZbliska(Krótkikursarcheologiipamięci),IngaIwasiówpisze,
żeflnajpierwjestarcheologia”23,aFilipSpringersamsiebienazywafldo-
morosłymarcheologiem”odkrywającymwarstwapowarstwieprzeszłość
miasteczkakołoJeleniejGóry.Potoporównaniesięgająrównieżbadacze
21Zob.np.R.TRABA:Pamięćzapisanawkamieniu,czylikrajobrazkulturowyjakopalimp‑
sest.W:IDEM:Przeszłośćwteraźniejszości.PolskiesporyohistorięnapoczątkuXXwieku.Po-
znań2009,s.101–108.
22flKrajobrazjestjednakrównieczęstotraktowanyjakomiejscepamięcilubmne‑
motopos.Czynnikiemdecydującymowprowadzeniutejperspektywyjestprzyjęciekon-
cepcjikrajobrazukulturowegoijegohistoryzacja,awięcpostrzeganieprzestrzenijako
obszaruprzekształconegocywilizacyjnie.Wtensposóbkrajobrazstajesiętopograficz-
nympalimpsestempamięcikulturowej,wktórymnawarstwiająsiękolejnepokłady
pozostałościludzkichdziałań”.E.RYBICKA:Krajobraz.Krótkiewprowadzenie.flHerito”2015,
nr19,s.16–17[wyróż.–E.D].
23flNajpierwwięcjesttoarcheologia,opowieśćoprzyrastaniubudynków,ulic,
drzew.Wtejhistoriiprzeszłośćiteraźniejszośćwspółistniejąnakształtpalimpsestu,
dyskutujązsobąiustępująsobiemiejsca.Nowenastarym,starespodnowego”.I.IWA-
SIÓW:Miasto.W:EADEM:Miasto-ja-miasto.Szczecin1998,s.16.
