Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DlaczegowartodziśczytaćZygmuntaBalickiego?
23
NapięciusetstronachtejpracytylkozrzadkaanalizujesięDjaźńnarodo-
wą”,Djaźńspołeczną”jakoDpamięćsurową”34.Traktujesiętamjaźńnarodową
jakospetryfikowanątradycję,składającąsięzpomnikówliteratury,zabytków
kultury,dóbrcywilizacyjnychdanegokrajuorazjakoDcoś”wrodzajuwielce
złożonegoarchetypu,którymstosunkowołatwomanipulować,np.dobrympo-
litykom.Dodajmy,żetakiewłaśnierozumieniejaźninarodowejosłabia,moim
zdaniem,zarzutczęstostawianyBalickiemu-psychologowispołecznemuprzez
jegoprzeciwników,iżutożsamiajaźńnarodutylkozinstynktembiologicznym.
UważnalekturaPsychologiispołecznejwskazuje,żechodziraczejozłożonąDgoto-
wośćpsychokulturową”(efektmiędzypokoleniowejtransmisjiwartości),anie
wyłącznieoczystyinstynktbiologiczny.
Wartozauważyć,żesposóbujęciazjawiskaikategoriinaroduwsocjologii
drugiejniezmieniłsięzasadniczowstosunkudoichujęćwsocjologiipierwszej.
TutajteżDjaźńnarodowa”jestjednązczterechkategoriiniezbędnychdoopisu
iwyjaśnieniaświadomościspołecznej,nienajważniejsząjednak,aleinienaj-
mniejistotną35.Wprocesierozwojuświadomościspołecznejstanowikonieczny
punktwyjściadlaświadomościspołecznejnajwyższegorzędu,podwzględem
strukturyzaśreprezentujenajmniejzłożonąizróżnicowanąwewnętrznieświa-
domość-jestpoprostujednością,aletaką,bezktórejjednakoptymalnaDdusza
zbiorowa”,toznaczyduchpaństwanarodowego,niemożesięobejść.
Nakoniectychkrótkichanalizsocjologii(tymrazemdrugiej)chciałabym
jeszczerazpowrócićdoskomplikowanychzwiązkówBalickiegozDurkheimem.
Wprzekonaniuomożliwościbadaniaświadomościindywidualnejjakoświado-
mościspołecznejzawierasiępodstawowaróżnicamiędzypodejściemDurkheima
(szczególniezostatniegookresujegodziałalnościnaukowej)doDświadomo-
ścizbiorowej”apoglądamiBalickiegonatensamtemat.Polskiuczony,two-
rzącpsychologięspołecznąróżnąodpsychologiijednostkowejitowarzyskiej,
niehipostazowałświadomościzbiorowej,nieuciekałwmetafizykęnadjaźni,
któraniemożewypełniaćświadomościjednostkowych,leczzalecałbadanie
świadomościzbiorowej,społecznejpoprzezświadomościjednostkowe.DPsy-
chologiaspołeczna-twierdził-widziwzjawiskachżyciazbiorowegoprzejawy
duchowesamegospołeczeństwajakocałości,przyjmujewięcistnienieducho-
wościspołecznej,odrębnejodświadomościjednostek.Odrębnej,nieznaczy-
dodawałodrazu-wedługniejoderwanejipozbawionejłączności;tkwiona
pierwiastkamiswymiwichświadomości,mianowiciewtejdziedzinie,która
34KoncepcjaDpamięcisurowej”bardzoprzypominakoncepcjępamięcimagazynującejAle-
idyAssmann(A.Assmann,Międzyhistoriąapamięcią:antologia,red.iposł.M.Saryusz-Wolska,
Warszawa2013,WydawnictwaUniwersytetuWarszawskiego).Wartozauważyć,żewłaśnie
drugasocjologiamożeokazaćsięźródłemnieladainspiracjidlabadaczypamięcizbiorowej,
azwłaszczadlazwolennikówkoncepcjiJanaiAleidyAssmannów.
35Należypodkreślić,żekoncepcjąDjaźninarodowej”włączasięBalickidomoralnychinter-
pretacjinaroduwpolskiejmyślispołecznej.ZwróciłnatouwagęStanisławGrabski(ZygmuntB.
jakomyśliciel,op.cit.,s.64).
