Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Wprowadzeniedoproblematyki
35
znaczeniagospodarczegowsystemiesprawowaniawładzy,burżuazją(boga-
tymmieszczaństwem),alerównieżwynikaływpróbemancypacjiflstanu
trzeciego”.WXIXiXXwiekuupowszechniłysięwwiększościpaństweuro-
pejskichiwtymsensiesącharakterystycznedlanaszegokontynentu.Wostat-
nichdwóchdziesięcioleciachprzełomuXXiXXIwiekuwzwiązkuzfalami
demokratyzacji,rozwinęłysię,jakwspomniałem,nietylkownowopowsta-
łychitransformującychsiępaństwachEuropyŚrodkowejiWschodniej,ale
takżewinnychczęściachświataiprzestałybyćjedynieinstytucjamieuropej-
skimi.WsamejEuropietradycjesystemuparlamentarnegowposzczególnych
państwachsązróżnicowane.Wjednychtradycjatama100iwięcejlat(Wielka
Brytania,Holandia,Norwegia,Szwecja,Belgia,Dania),winnychjesttolatkil-
kadziesiąt(Polska,Niemcy,Czechy,Estonia),awniektórychlatkilkanaście
(Słowacja,Słowenia,Ukraina).Systemyparlamentarnekształtowałysię,bądź
wrezultaciepowolnejewolucji,bezprzewrotówizagrożeńwewnątrzpań-
stwa,zprzywiązaniemdoregułkonstytucyjnychpisanychizwyczajowych
(WielkaBrytania,państwaskandynawskie),bądźteżichrozwójbyłprzery-
wanyizakłócanyokresamiodrzuceniademokratycznychwartościizasad
(Włochy,Niemcy,AustriaczyFrancja).
Istotnywpływnaprzemianyustrojów(systemów)parlamentarnychmiały
reformywyborczezmierzającedorozszerzeniaprawwyborczychiograni-
czenia,awkońcuzniesieniaistniejącychdotądcenzusów.Istotąsystemów
parlamentarnychuichzaraniazpewnościąniebyłaichdemokratyczność,
doktórejzczasemmiałydoprowadzićpowszechnośćirównośćwyborów.
Zpierwszymireformamimającyminaceluupowszechnieniewyborówmie-
liśmydoczynieniawXIXw.Wjednychpaństwachbyłyonedokonywane
przeznowelizacjekonstytucjipisanych,bądźuchwalenienowychaktów.
WeFrancji,Włoszech,Austrii,Niemczechmiałotomiejscew1848r.,wDanii
w1849r.,wSzwecjiw1866r.,wFinlandiiw1869r.,wIslandiiiNorwe-
gii,odpowiedniow1877r.i1878r.Winnychpaństwachreformydokony-
wałysięstopniowowdłuższychokresach,przykładowowWielkiejBrytanii
wlatach1832–1884,zaśwBelgiiwlatach1877–1893.Demokratyzowałyone
stopniowosystemyparlamentarne,prowadziłydozjawiskaupowszechnie-
niaudziałuiwpływaniaszerszychrzeszspołeczeństwanaprocesyrządzenia,
atymsamymprowadziłydoukształtowaniasięnowoczesnychimasowych
(jaknaoweczasy)ugrupowańpolitycznych.Spowodowałotozkoleizcza-
sempotrzebęprzystosowaniasystemówparlamentarnychdonowychzjawisk
politycznych,takichjak:
