Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
onprzytymnigdydozmianmiejscowych,leczwywołujezawszezmianyczynnościca-
łegoorganizmu.
Patofizjologia,jakonaukaeksperymentalnabadającazjawiskazwiązanezpo-
wstawaniem,przebiegiemizejściemprocesówpatologicznych,wyodrębniłasięjako
samodzielnadziedzinapóźno,dopierowXIXw.Początkowocałamedycynabyła
zdominowanaprzezanatomięprawidłową,medycynęwewnętrzną(turozumianąjako
diagnostykę,semiotykęiterapięchoróbtzw.niezabiegowych),szerokorozumianą
chirurgię,położnictwoiwmniejszymstopniuprzezfizjologię.Wtymteżzakresie
obserwowanoistaranosięwyjaśniaćnieprawidłowezjawiskaczynnościowe,jednak
bardzorzadkowykonywanoodpowiedniedoświadczenianazwierzętach.
Takiedoświadczenia,aczkolwieksporadycznie,prowadziłnajsłynniejszyle-
karzarabskiAwicenna(980–1037).WpierwszejksiędzeswegosłynnegoflKanonu
medycyny”przedstawiłonm.in.własnądefinicjęchorobyorazprzyczyny,objawyipo-
działchorób,awięczagadnieniawchodzącewzakrespatologiiogólnej.Doświad-
czalniewywołanezaburzeniaobserwowalinastępnieinnibadacze(niekoniecznie
lekarze).Wepoceflstuleciaanatomów”LeonardodaVinci(1452–1519)opisałskurcz
mięśniasercowegopowbiciuweńnoża,aAndreasVesalius(1514–1564)przeprowa-
dziłeksperyment,którypolegałnawprowadzeniupowietrzadopłucpsazotwartą
klatkąpiersiowąidziękitemuutrzymaniuzwierzęciaprzyżyciu.
Właściwyrozwójfizjologii,apoczęścitakżeipatologiidoświadczalnej,roz-
poczynasiędopieropoprzedstawieniuprzezwielkiegofilozofaangielskiego–Fran-
cisaBacona(1561–1626)–nowoczesnychzałożeńmetodologicznychempiryzmunau-
kowego.Odtejchwili,tzn.odukazaniasięw1620r.jegoflNovumOrganum”,za
jedynądrogędochodzeniadoprawdynaukowejuznanometodęindukcjieliminacyj-
nej,azagłównąmetodębadawczą–empirię.Tymzasadombyłcałkowiciewierny
lekarziprzyjacielBacona–WilliamHarvey(1578–1657).Opisanieprzezniegowy-
łącznienapodstawiedoświadczeńdużegoobiegukrwiwwydanejw1628r.książcepod
wielemówiącymtytułemflExercitatioanatomicademotucordisetsanguinisinani-
malibus”jestpoczątkiemmedycynydoświadczalnej.Tenkierunekpozwoliłflangiel-
skiemuHipokratesowi”–ThomasowiSydenhamowi(1624–1689)–naoparciepojęcia
iteoriichorobynazaburzeniachprocesówczynnościowych.
Wnastępnychlatachpowoli,aczsystematycznie,rozwijanoteorieiprzeprowa-
dzanobadanianadprocesamipatologicznymitoczącymisięworganizmie.Dużezasługi
wtymzakresiemielim.in.HieronimGaubius(1705–1780),AlbrechtvonHaller(1708–
1777),któryjakopierwszyporównywałpodobnezjawiskaiczynnościfizjologiczne
wzdrowiuichorobie,JohnHunter(1728–1793)iFranc
¸oisMagendie(1783–1855).
M
agendiejakopierwszywywoływałokreślonezjawiskapatologicznelubchoro-
byuzwierzątiopisywałrozwójtychzaburzeń.Stałsiędziękitemutwórcąnowoczesnego
kierunkueksperymentalnegowfizjologii,wyznaczającegowłaściwądrogęwspółczesnej
patofizjologii.PoważnymiosiągnięciamiMagendiegobyłopismechanizmuwymiotów
(1813)izaburzeńtroficznychwtkankachpoprzecięciunerwu(1824),doktórych
nawiązywalipóźniejm.in.RudolfHeidenhain(1834–1897)iIwanPawłow(1849–1936),
stwierdzenieobjawówwstrząsupopowtórnymwstrzyknięciuzwierzęciubiałka(1839),
opisanychw1902r.przezCharlesaRicheta(1850–1935)jakozjawiskoanafilaksji,oraz
potwierdzenieodkryciaCharlesaBella(1774–1842),dotyczącegoruchowegocharakte-
ruprzednichkorzenirdzeniakręgowego,aczuciowego–tylnych.
WiekXIXprzyniósłnieznanydotądrozwójmetoddoświadczalnych,szeroko
wykorzystywanychprzeznaukipodstawowe.Powstawałynoweteorie,opisywanonowe
jednostkichorobowe,próbującwyjaśnićichetiopatogenezę,rozwijanoeksperyment
patofizjologiczny,badanoszczegółowookreślonepojedynczezjawiskapatologiczne.
Naszybkirozwójpatofizjologiiwpłynęłyniewątpliwienowelubstaleudos-
konalanemetodyiprzyrządyużywanewdoświadczeniach.Przykłademmożebyćpa-
tofizjologiakrążeniaizastosowaniewpracowniachbadawczychróżnychprzyrządów,
14
