Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Choćprocesyregulacyjnezabezpieczającerównowagęhomeostatycznąróżniąsięod
procesówprzystosowawczychczasemtrwaniaorazelementamimechanizmówregu-
lacyjnych,tojedneidrugiezwiązanesązprocesamiszerokopojętejregulacjifunkcji
ustrojowych,awięcsłużątemusamemucelowinadrzędnemu:trwałemuzachowaniu
równowagihomeostatycznejiprzetrwaniuustrojuwzmiennychwarunkachbytowania.
Tencelstanowijakbywspólnymianownikdlaogółuprocesówadaptacjiihomeostazy.
Zarównoutrzymanierównowagihomeostatycznej,jakiprocesyadaptacyjnesąproce-
samidynamicznymi,którezawszewymagająnakładuenergiiidotyczą–gdychodzi
oprzystosowaniedośrodowiskazewnętrznego–interakcjiustrojuztymśrodowiskiem.
Nietylkobowiemczynnikiśrodowiskowedziałająnaorganizm–takżeorga-
nizmmożezmieniaćotaczającegośrodowisko.
Mechanizmyprzystosowawczedotycząwszystkichpoziomówregu-
lacjiczynnościowejustroju,odmolekularnegoprzezkomórkowy*,tkankowy,narzą-
dowyiukładowyażdointegracyjnychprocesówregulacjiogólnoustrojowej.Wszer-
szymwymiarzezjawiskaprzystosowaniadotycząrównieżzmianzachowania–itoza-
równowodniesieniudojednostki,jakispołeczeństwa.
Zdolnościprzystosowawczeustroju,bardzozmienneindywi-
dualnie,sąuwarunkowanegenetyczniewaspekciezarównoanatomicznym,jakiczyn-
nościowym(np.ludzieżyjącyodpokoleńwklimacie**zimnymwykazująwyższezuży-
cietlenu:bardziejnasilonajestprzemianapodstawowa).Majątuteżznaczeniezmiany
zachowaniawyuczonedziękinaturalnymodruchomwarunkowym(wtymprzykła-
dzie:używanieciepłejodzieży,przebywaniewogrzanychpomieszczeniachitp.).Wy-
uczonezmianyzachowaniasąprzydatnewprocesieprzystosowaniadośrodowiska
społecznego.
Zdolnośćprzystosowawczazależyodwieku:ludziemłodziiwwiekuśrednim
przystosowująsięnaogółłatwiejilepiejniżludziestarzy.Przystosowujemysięteż
sprawniejdozmianynarastającejpowoliniżdozmianynagłej(np.:jeżeliniedrożność
naczyniatętniczegozaopatrującegopewienobszartkankowynarastaniezbytszybko,
tojestczasnawytworzeniekrążeniaobocznego,copozwalautrzymaćdopływkrwi
wówczas,gdyrozwiniesięcałkowitaniedrożność;jeżeliblokadanaczyniatętniczego
występujenagle,towwarunkachbrakukrążeniaobocznegorozwijasięmartwicanie-
dokrwionychtkanek).
Dobrymprzykłademodczynówhomeostatycznychorazprzystosowawczych,
którenieprzekraczajągranicprawidłowejregulacjiczynnościustroju,jestreakcja
układukrążeniaiukładuoddechowegonamiernywysiłekfizyczny.Doraźniezwiększa
sięwówczasobjętośćwyrzutowaiczęstośćuderzeńserca(awięcpojemnośćminutowa
serca)orazwentylacjapłuc(większajestczęstośćoddychaniaorazamplitudaruchów
oddechowych).Zwiększasięprzepływkrwiprzezmięsieńsercowyorazmięśnieszkie-
letowe(przedewszystkimdziękiotwieraniuwiększejliczbynaczyńwłosowatych,niżto
zachodziwspoczynku).Sątoodczyny,którezjednejstronymożnaokreślićmianem
czynnościowegoprzystosowaniaustrojudoobciążeniawysiłkiemfizycznym,zdrugiej–
zmierzająonerównieżdozachowaniastałościśrodowiskawewnętrznego(awięc
utrzymująrównowagęhomeostatyczną).Dlategotrudnojestostrooddzielićodczyny
adaptacyjneodprocesówutrzymującychrównowagęhomeostatyczną.Jeżeliobciąże-
niewysiłkiemfizycznymtrwadłużej,aorganizmjestwydolny,torozwijająsięprzysto-
sowawczezmianystrukturalne(wnaszymprzykładzieprzerostmięśniasercowego
imięśniszkieletowych);wtedymożnamówićoadaptacjimorfologicznej.Zwiększenie
*Tudobrymprzykłademjesttachyfilaksja:corazsłabszewmiaręupływuczasudziałanie
lekówlubsubstancjitoksycznych,uwarunkowanecorazsprawniejszymichunieczynnianiemwskutek
zmienionychprocesówdegradacjiwewnątrzkomórkowej,głównieenzymatycznej.
**Przystosowaniedozmienionychwarunkówklimatycznychnazywamyaklimatyzacją.
26
