Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
miwczasienieoficjalnychkontaktówzwpływowymibiurokratamiiczłonkami
carskiegodworu.
Kwestiazakresuchronologicznegoiproblemowegowymagaszerszegowyja-
śnienia.WybórzachowanejkorespondencjiWielopolskiegojuniora,datowanej
naprzełomlatsiedemdziesiątychiosiemdziesiątychXIXw.,byłnieprzypadkowy.
Jegouzasadnieniembyłfakt,żerozważaniamargrabiegodotyczyłysprawypol-
skiej,wwarunkachkryzysupowiedeńskiegosystemubezpieczeństwaorazfluk-
tuacjiwewnętrznychwImperiumRosyjskim.Emanacjątegostanubyławojna
rosyjsko-turecka(1877–1878).Konfliktbałkańskiujawniłantagonizmymiędzy
najsilniejszymipaństwami,budującymielitarnynkoncertmocarstweuropej-
skich”,od1815r.stabilizującypokójnaStarymKontynencie.Kryzysstosunków
wynikałnietylkoztradycyjnegokonfliktuAngliiiRosji(natlerywalizacjina
południuEuropyiBliskiegoWschodu).Rozdźwiękiujawniłysiętakżewewnątrz
sojuszuntrójcesarskiego”(potęgrozbiorowychPolski),któryzostałsformalizowa-
nyseriąukładównapoczątkulatsiedemdziesiątychXIXw.
SprzecznościmiędzymocarstwamicodoprzyszłościTurcjiijejterenówna
Bałkanachnierozstrzygnęłydziałaniawojenneanidyplomatycznepróbyuregu-
lowaniasporówpodczaskongresuberlińskiego5.Wczasietegodługotrwałego
przesileniapolitycyipublicyści,zwłaszczawGalicji,podejmowalipróbyponow-
negoumiędzynarodowieniaproblemuprawPolaków,znajdującychsięwniewoli
narodowej.DlategowłaśnienakartachkorespondencjiWielopolskiegoznalazły
sięocenyówczesnejsytuacjipolitycznejwEuropiewychodzącejzkryzysubałkań-
skiego,atakżeinicjatywypolskichdziałaczywkwestiizmianypołożeniaprawnego
ziemrozbiorowych6.
Równolegledotychwydarzeń,naprzełomielatsiedemdziesiątychiosiem-
dziesiątychXIXw.zjawiskiemkoncentrującymuwagęZygmuntaWielopolskiego
byłkryzyssamodzierżawiawRosji.Niepokoiłsięnim,zuwaginato,żezyskiwał
nanimruchrewolucyjny,kontestującyporządekspołecznyipolityczny,które-
gouosobieniemdlamargrabiegobyłamonarchia;wtymprzypadkurosyjska.
Zpozycjikonserwatystyobserwowałpostawynonkonformizmuwobecwładzy
częścielitpaństwacarskiego(zwłaszczaśrodowiskinteligenckich).Tosprzyjało
działalnościterrorystycznejekstremistów,czegozauważalnymdowodembyłich
udanyzamachnacaraAleksandraIIwmarcu1881r.Analizawspomnianych
zjawiskspołecznychorazdrógwyjściaztejsytuacjiznalazłasięrównieżnakar-
tachlistówdoHenrykaLisickiego,podobniejakrozważanianatematkierunku,
jakiprzyjmiekierownictwopaństwarosyjskiegowpierwszychmiesiącachpano-
5Por.:H.Wereszycki,Koniecsojuszutrzechcesarzy,Warszawa1977.
6H.Wereszycki,J.Zdrada,Polskadziałalnośćdyplomatyczna(1860–1900);w:Historia
dyplomacjipolskiej,t.3:(1795–1918),red.L.Bazylow,Warszawa1982,s.703–725.
11
