Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁI
Ś
RODOWISKAPISZĄCEWPOLSKICHMIASTACH
PÓŹNEGOŚREDNIOWIECZA
Średniowiecznyformularzprzewidywał,żewbliższejidalszejprzyszłościdokument
będzieczytany,słuchanyluboglądany.Wtekstachłacińskichoznajmianotreśćaktu
wszystkimnpraesentempaginaminspecturis,lecturisvellegendumaudituris”
,po
niemieckuokreślanotonsehen,horenoderlesen”1.Tewyrażenia,choćretoryczne,
pokazują-wogólnymzarysie-różnepoziomyzaangażowaniawkulturępisma
ludziśredniowiecza,takżemieszczan,iodrazukonfrontująnaszpodstawowym
problemem,zktórymzmagająsiębadaczetychzagadnień,mianowicieprzywiąza-
niemówczesnychpisarzydodychotomicznychpodziałów,wtymtakichjak:czyta-
jący-słuchający,piśmienny-niepiśmienny,clericus-laicus,litteratus-illitteratus2,
absurdalnychznaszegopunktuwidzenia.Zadaniemhistorykajestburzenietych
stereotypów,tworzeniemodeliwwiększymstopniuodzwierciedlającychrzeczy-
wistość.Zdrugiejstronyniemożemyjednakzupełnieignorowaćjęzykaźródeł,
opiniiipoglądówprzedstawicielibadanejspołeczności.Trzebazatemprzyjrzeć
sięprzekazomdotyczącymmieszczańskichlitterati,czyliludzipotrafiącychczytać
ipisaćpołacinie,mającświadomość,żechodzioposiadającychtęumiejętność
wbardzoróżnymstopniu3.Słowolitteratus,pojawiającesięczasamijakookreślenie
1Zob.m.in.KDW
,t.10,nr1439,1445,1456,1485;AMK,sygn.428,s.483(nseenoderhoren
lesen”).Wszystkotomiałosłużyćzapamiętaniutreścidokumentu;zob.A.Adamska,HowtoStudy
ParticipationinMedievalLiteracy?,referatwygłoszonynaMiędzynarodowymKongresieMediewi-
stycznymwLeeds,12VII2010(wprzyg.dodruku).
2M.T.Clanchy,FromMemorytoWrittenRecord.England1066-1307,wyd.2,Oxford-Cambridge
(Mass.)1993,s.177n.;H.Samsonowicz,ŚrodowiskaspołecznepiszącewPolsceuschyłkuśrednio-
wiecza,w:Pograniczaikontekstyliteraturypolskiegośredniowiecza,red.T.Michałowska,Wrocław
1989,s.97-98.Zob.teżA.Adamska,Słowowładzyiwładzasłowa.Językpolskichdokumentów
monarszychdobyśredniowiecza,w:KrólwPolsceXIViXVwieku,red.A.Marzec,M.Wilamowski,
Kraków2007,s.77-78,84.
3Wtejchwiliwcorazwiększymstopniumamyświadomość,żerzeczywistościnieodzwiercie-
dlawpełnifunkcjonującawliteraturzeprzedmiotudefinicja,wedługktórejnśredniowiecznylitte-
ratusznać[...]musiałnietylkoalfabetisłowołacińskie,aleigramatykę,bymóczrozumiećczytany
tekstiposłużyćsiępiórem”;H.Manikowska,Szkoły:nauczanieszkolneiuniwersyteckie,w:Kultura
PolskiśredniowiecznejXIV-XVw.,red.B.Geremek,Warszawa1997,s.313;A.Adamska,TeStudy
