Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Wstęp
aorganamiwładzypaństwowej.Relacjezpaństwemwykraczałyjednakswoim
znaczeniempozakwestieformalne-byłyjednymzczynnikówinicjujących
iutrwalającychnowezróżnicowaniawobrębiespołecznościżydowskichuprogu
XIXw.PonadtopolitykaKsięstwamogłamiećwpływnapostawyczęści
członkówspołecznościżydowskiej-władzeskładałybowiemwyznawcom
judaizmuofertęakulturacyjną,kuszącjednostkilepszą(uprzywilejowaną)sytu-
acjąprawną,jeślitylkopodwzględemkulturowymbędąsięoneintegrować
zogółemludności.
Mimożepaństwotooficjalnieistniałozaledwieosiemlat(1807-1815),
apraktycznieprzestałofunkcjonowaćjużposześciu,okrestenmiałdlasytuacji
Żydówdalekosiężneskutki.PolitykaKsięstwawstosunkudotejspołeczności
okazałasiękwestiąwykraczającąswymznaczeniempozatenkrótkiokres.Nie
bezpowoduopracowaniapoświęconenajróżniejszymaspektomXIX-wiecznej
historiipolskichŻydówrozpoczynająsięczęstoodnaszkicowaniauwarunkowań
prawnychzczasówKsięstwaWarszawskiego.Jesttozatemzregułyswoistepre-
ludium-punktwyjściadlanarracjiozmianachdokonującychsięnaprzestrzeni
XIXw.Owerozważaniaprzybierająnajczęściejzbliżonykształt,sąbowiem
opartezregułynakilkuklasycznychjużpublikacjachArturaEisenbacha.Jak
dotądbrakowałojednakosobnejmonografiiobejmującejjakiekolwiekzagad-
nieniezhistoriiŻydówwKsięstwie.Zapewnetenstanrzeczyprzyczyniłsię
kilkalattemudotrafnegospostrzeżeniadwojgabadaczy,żewczesnywiekXIX
Dleżyodłogiem”whistoriografiipolskichŻydów2.
OkresKsięstwaWarszawskiegoniemusijednakstanowićjedyniepreludium.
Potraktowanyindywidualnie,nietylkowkontekścieposzukiwaniakorzenipóź-
niejszychzjawiskirozwiązańprawnych,stanowiprzykładwyjątkowegopaństwa
stojącegonapograniczutzw.światastanowegoinowoczesnego.Wielcesymbo-
licznesąpróbyposługiwaniasięnowąretorykąprzyjednoczesnymtrwaniuprzy
dotychczasowychzachowaniachinawykachspołecznych.Członkowieróżnych
władzKsięstwa,przesyceninowoczesnymiideami,mniejlubbardziejświado-
mieubieralidotychczasowerelacjespołecznewnowekostiumy.Fascynujące
jestowonapięciemiędzystaryminowym,międzyformułowaniem-niekiedy
przeztesameosoby-postulatówegalitarnychoboktychwyrażającychwielo-
wiekoweuprzedzenia.Polityka-awłaściwiepolityki-tegopaństwawobec
2M.Wodziński,A.Michałowska-Mycielska,Wprowadzenie,w:Małżeństwozrozsądku?Żydzi
wspołeczeństwiedawnejRzeczypospolitej,red.M.Wodziński,A.Michałowska-Mycielska,Wrocław
2007,s.7.Wartotuteżprzypomniećocenęsformułowanąprzezpierwszegozewspomnianych
autorówwinnejpracy-pisałoDwciążniedostatecznymrozeznaniuwbogatejliteraturze
polskiejzkońcaXVIIIipierwszejpołowyXIXw.natematplanowanejreformyŻydówisła-
bymrozpoznaniujejzasadniczychidei”.Choćpracpowstałosporo,tojednakzazwyczajDnie
wykraczanopozapodstawowąrekonstrukcjęfaktograficzną,aniecolepiejzbadanezostały
jedyniedziejereformyokresuSejmuCzteroletniego”.Debatyztegookresu,atakżeKsię-
stwaiKrólestwaDzzasadyomawianoniezależnieodsiebie,gubiącwtensposóbwidzenie
zasadniczejciągłościtegoprocesu”;M.Wodziński,WładzeKrólestwaPolskiegowobecchasydyzmu.
Zdziejówstosunkówpolitycznych,Wrocław2008,s.21.
