Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Poszukiwaniastylu
Gdyw1916lub1917rokuBrodersoniLissitzkyrozpoczynalipracę
nadSicheschulin,odkilkunastujużlat,zniezwykłąintensywnością
iobfitościąznaczącychwydarzeń,krystalizowałysiękoncepcjedoty-
czącenarodowegostylusztukiżydowskiej2.Odrazunależyzastrzec,
żeposzukiwaniacechspecyficznychdlanowoczesnejsztukitejlub
innejnacjiniebyływowymczasieniczymwyjątkowym.Wskazywa-
nonazbieżnośćjednoczesnychposzukiwańmodernizacyjnychitoż-
samościowychuRosjaniŻydówwCesarstwieRosyjskim3,aprzecież
dodaćdotegomusimypodobneaspiracjewiązaniaodnowyjęzyka
artystycznegozczymś,cowyjątkowewkulturzerodzimej,uwszyst-
kichbezmałanarodówkształtującychnanowoswójbytpaństwo-
10
wywczasieWielkiejWojnyiwnastępującejponiejdekadzie.Cechą
wspólnątychdążeńbyływpływyformalnesztukinowoczesnej,
kubizmu,futuryzmuiekspresjonizmu,zjednoczesnymodkrywa-
niemlokalnychtradycjisztukiludowej.Czynnikiem,któryodróżniał
żydowskichtwórcówodwspółczesnychimartystówinnychnacji,był
oczywiściebrakwłasnegopaństwa,rozproszeniewdiasporze,awniej
wymuszoneiutrwaloneodseparowanieodotoczenia.Wprzypad-
kumłodychartystówżydowskichmamyskutkiemtegodoczynienia
zodmiennątopografiąposzukiwań,zestylistycznągeografiąoznacz-
nierozleglejszychterytoriach,anawetchronologii.
Młodepokolenieopuszczałopozycjedopierocozajęteprzeztakicharty-
stów,jakwRosjiżydowscyDpieredwiżnicy”,JehudaPeniIzaakLewitan,
czyrzeźbiarze:MarkAntokolski(urodzonywWilnie)iIliaGinsburg
–lubwPolsce:MaurycyGottlieb,SamuelHirschenbergiLeopoldPili-
chowski.JakpisałJohnE.Bowlt,wRosjiżydowscyartyścistarszego
pokoleniabylicenienizaDnieżydowskie”tematy,podczasgdydlawielu
młodychsztukapełnićmiałarównieżfunkcjeemancypacyjneiafirmu-
jącetożsamość–takwtemacie,jakstylu4.AwPolsce?DNaprzełomie
XIXiXXwiekuartyściżydowscy(mimoczęściowejodmiennościtema-
tykiswoichprac)związanibyliściślezpolskimżyciemartystycznym.
Choćnieorganizowaliodrębnychwystaw,grupczypismartystycz-
nych,utrzymywalijednakzesobąkontaktytowarzyskie”–takopisywał
tęsytuacjęJerzyMalinowski5.Nieodbiegałaonaodrealiówwinnych
ośrodkachEuropyŚrodkowo-Wschodniej.
Zbiorowewystawyartystówżydowskichzaczętoorganizowaćpoczy-
nającoddrugiejpołowypierwszejdekadyXXwieku.WJerozolimie
w1906rokupowołanoszkołęsztukiBezalel.Wtymsamymrokuzor-
ganizowanowystawęJewishArtandAntiquitieswgaleriiWhitechapel
wLondynie,arokpóźniejwBerlinie(AusstellungjüdischerKünstler
wGaleriefürAlteundNeueKunst)iwKopenhadze.Wznajdującejsię
podcarskimirządamiWarszawiepierwszeWystawyŻydowskichArty-
stówPlastykówodbyłysięwlatach1911i19136–zaśwcarskiejRosji
takąwystawęzorganizowałoTowarzystwoZachętySztukiŻydowskiej
2
IgorDukhanzwracauwagęnapodnoszenietychkwestiiprzezMartinaBuberaw1901roku
wartykulenatemattwórczościLesseraUriego–I.Dukhan,ElLissitzkyandthesearchfor
NewJewishArt(Vitebsk-Moscow-Berlin),[w:]JewishArtistsandCentral-EasternEurope.Art
Centers-Identity-Heritage.Fromthe19thCenturytotheSecondWorldWar,edsJ.Malinowski,
R.Piątkowska,T
.Sztyma-Knasiecka,Warszawa2010,s.290.
3
R.Apter-Gabriel,ElLissitzky’sJewishWorks,s.101–103.
4
J.E.Bowlt,FromthePaleofSettlementtotheReconstructionoftheWorld,[w:]Traditionand
Revolutionł,s.46
5
J.Malinowski,Grupa„JungIdysz”iżydowskieśrodowisko„nowejsztuki”wPolsce1918-1923,
Warszawa1987,s.5.
6
J.Malinowski,Grupa„JungIdysz”…,s.5;J.E.Bowlt,FromthePaleofSettlement…,s.49.
Owystawielondyńskiejzob.J.Steyn,TheComplexitiesofAssimilationinthe1906Whitechapel
ArtGalleryExhibition“JewishArtandAntiquities”,“TheOxfordArtJournal”1990,vol.13,
s.44–50.
