Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
JoannaPodgórska-Rykała
OcenętychwydarzeńzawierająsłowaAlexisadeTocqeville’a,którypisał:nNiezarzucam
równości,iżpobudzaludzidonieposłuszeństwa,przeciwnie-zatoprzedewszystkimją
pochwalam.Podziwiamją,gdyżwumyśleisercukażdegoczłowiekazaszczepiaowonie-
jasnezrazupojęciewolnościiowąinstynktownąskłonnośćdoniezależnościpolitycznej,
przygotowującwtensposóblekarstwonazło,któresamarodzi.”50
WwiekuXIXpojawiłasiękolejnarewolucyjnakoncepcjaautorstwaKarolaMarksa,
któryuważał,żepodstawowąkategoriąpodmioturównościjestklasa:równośćwjego
ujęciubyłarealizowanawobrębieklasspołecznych,któreniepozostawaływobecsie-
bierówne,aichprzedstawicielenieustanniemusielitoczyćwalkę,tzw.walkęklas.Aby
zaszeregowaćjednostkidookreślonychklas,posługiwanosięmiejscem,którezajmo-
wałyonewprocesieprodukcji.ZasadniczoMarkswyróżniłdwatakiemiejsca:posiada-
nieśrodkówprodukcji(kapitaliści)iwykonywaniepracyprzyużyciucudzychśrodków
produkcji(proletariat).Obydwietegrupybyłyoczywiścienierównewobecsiebie(wręcz
antagonistyczne),jednakwewnątrzkażdejznichpanowałazasadniczarówność(wposia-
daniuiwyzyskiwaniulubwpracyibyciuwyzyskiwanym).ZgodniezkoncepcjąMarksa
proletariuszemielibyćtąklasą,którazrealizujemisjępowszechnegowyzwolenialudz-
kości.51Niemożnazapominaćjednak,żelosrobotników,jakoludziistniejącychrealnie
(współczesnychMarksowi),byłmyślicielowizupełnieobojętny.Uważał,żewszyscyoni
musząpoświęcićsięnarzeczprzyszłychpokoleń.Wmyślimarksistowskiejnieistniały
odniesieniadoetycznegoindywidualizmujednostki,stałaonabowiemwsprzeczności
zideamiImmanuelaKanta,którypisał,żekażdajednostkamabyćtraktowanajakcel,nie
jakśrodek.Markstraktowałwszystkiejednostkiiklasyjakśrodki-instrumentyhistorii,
usprawiedliwiająctowielkościąidoniosłościąostatecznegocelu,którymbyłaprodukcja.
Ustrójkomunistycznymiałzrodzićnową,doskonalsząodmianęczłowieka.Podobniejak
wfilozofiiheglowskiejjednostkaniemiałaprawazatrzymaćnzwycięskiegomarszuHisto-
rii”
,awyzwolenieludzkości,jakodługiiokrutnyprocesdziejowy,abyurzeczywistnićideę
komunizmumusiałopochłonąćcałeklasyipokolenialudzi-składanewofierze.52Marks
coprawdawielepisałorówności,aletaknaprawdęjegoteoriaprzemycałaiuzasadniała
dyskryminacjęludzi,sankcjonującnierównościmiędzyjednostkami.
PocząwszyodXIXwiekudodyskusjiopotrzebiezagwarantowaniarównościmiędzy
ludźmiwłączyłysięorganizacjerobotników,późniejszezwiązkizawodowe.Nasiliłsiętakże
ruchabolicyjnyirozmaiteruchypostulująceemancypacjękobiet.Wsferzepolitycznejpo-
jawiłysiędążenianarodówpozbawionychwłasnejpaństwowościdoposiadanianiepodle-
głości.Byłtozdecydowaniewiekpowstańnarodowowyzwoleńczychiwalkorównoupraw-
nienie.Procesytenasiliłysiępopierwszej,ajeszczebardziejpodrugiejwojnieświatowej,
kiedytonastąpiładekolonizacjam.in.Afrykiizniesieniedyskryminacjirasowej,społecznej
czypłciowejwwielumiejscachnaświecie.53Dodatkowonaprzełomielat80.i90.XXwie-
50
A.deTocqeville,OdemokracjiwAmeryce,Warszawa1976,s.432.
51
J.Rolewski,Orówności,s.21-23.
52
Więcej:A.Walicki,Marksizmiskokdokrólestwawolności:dziejekomunistycznejutopii,Warszawa1996.
53
J.Rolewski,Orówności,s.24-25.
