Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
arbitralnejwoliimniemania,azatemto,coprzypadkowe,aniejakaś
samawsobieidlasiebiestałaiuprawnionapodstawa”(FilP,par.303).
Zkoniecznościwkradasiętucoprawdaterminologiafilozoficzna,
jesttojednakjęzyktradycyjnejteoriipolitycznej,któregozrozumienie
niewymagafilozoficznegowyrafinowania.Znacznaczęśćpolitycz-
nejispołecznejmyśliHeglajestwłaśnienatympoziomie,abardziej
niejasnetezyfilozoficznerównieżmożnanańprzenieśćbeznadmier-
nejstratydlaichsensu.Tonatympoziomiebędąwniniejszymeseju
omawianeniektórespośródgłównychpunktówwidzenia,koncepcji
imodeliHegla.
Należypodkreślić,żesamHegelniezamierzałsystematycznie
myślećaniteoretyzowaćnatympoziomie.Wręczprzeciwnie,uważał
gozaintelektualnieniższyiniegodnyfilozofaspekulatywnego.Tym
niemniej,chociażniemożnawtymobszarzemyśliHeglaspodzie-
waćsięrygoryzmuteoretycznego,jesttoobszar,wktórymodnajdu-
jemyintuicjeiperspektywyoniekiedyzdumiewającejoryginalności,
wyprzedzająceważnepóźniejszedokonania.„Moralnośćzbiorowa”
EmilaDurkheima,pojęcieracjonalnościMaxaWebera,azwłasz-
czarozróżnienieFerdinandaTönniesanaGemeinschaft(wspólnotę)
iGesellschaft(stowarzyszenie)–wszystkiejemożnaznaleźćuHegla.
Niemieckifilozofmiałwszelkiepredyspozycjekutemu,bystaćsiębły-
skotliwymteoretykiemspołeczeństwa,należącymdotypumyślącego
„zperspektywyfotela”iniestatystycznie–towielkaszkoda,żewciąż
nieuznajesięgozaważnegopoprzednikanowoczesnychnaukspo-
łecznychipolitycznych.
Wreszcie,możnadodać,żenatympoziomieHegelniejestbynajm-
niejpurystą,jeślichodziorozróżnieniena„jest”i„powinnobyć”.
Opisujeonfaktylubtendencjeiwyciągaznichwnioskipragmatyczne;
formułuje„racjonalne”pojęciaiużywaichdoocenyinstytucjiiprak-
tyk.NiewielewtymolimpijskiegodystansuzPrzedmowydoZasadfilo-
zofiiprawa,gdziemówisię,iżfilozofiapojawiasięnasceniedziejów
zbytpóźno,bydawaćinstrukcjecodotego,jakiświatpowinienbyć.
Przedmowa,któramiałaułagodzićpruskiegocenzoraipruskiekręgi
dworskie,zwiodłaniestetyrównieżwieluinteligentnychczytelni-
kówksiążki(nawetspecjalistówodteoriipolitycznej),wprawiającich
wprzekonanie,żeHegelodmawiafilozofiijakiejkolwiekrolikrytycz-
nej.Tojednoznajbardziejbłędnychwyobrażeńdotyczącychtego,ską-
dinądczęstobłędnieinterpretowanego,myśliciela!Hegelwżadnym
razieniecofasięprzedpochwałą,naganąlubdawaniemwskazówek
wkwestiiracjonalnychrozwiązańpolitycznych,jakjużtowidzieliśmy
wefragmencie,wktórymtwierdzi,iżfunkcjonalnareprezentacjasta-
nowiniezbędnyorganicznyłącznikpomiędzyżyciemobywatelskim
ipolitycznym.
36
