Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Od„państwabuforowego”do„państwasezonowego”…
11
mikorektami”nakorzyśćNiemiec.Cenątakiegopokojumiałobyćwyjściewojsk
niemieckichzWarszawy(przebywałytamodpoczątkusierpnia1915r.)ipowrót
RosjinadWisłę,jakoczynnikapodwzględempolitycznym(idefactomilitarnym)
decydującego.OdrzucenieprzezcaraMikołajaIIwiosną1916r.niemieckichawan-
sówoznaczało,żetoBerlinbędziezmuszonydecydowaćoprzyszłościpolitycznej
ziempolskich.
KtomasięPolskązająć?
Niematutajmiejscanapobieżnenawetzreferowaniekształtowaniasięnie-
mieckiejpolitykiwobecsprawypolskiejwokresiepierwszejwojnyświatowej.
Wartojednakzwrócićuwagęnaczynnik,któryjestniedośćczęstobranypoduwa-
gęprzyanalizachtegozagadnienia,amianowicieswegorodzajupolicentryczność
formowanianiemieckiejpolitykiwobec„polnischeFrage”do1918r.Własnąlinię
politycznąwtejsprawieprezentowałocywilnekierownictwoRzeszyNiemieckiej
(kanclerzRzeszy),zktórąniezawszewspółgraławizjaprezentowanaprzeznaczel-
nedowództwoarmiiniemieckiej(OHL),zbiegiemczasucorazbardziejwyrasta-
jącenasamodzielny-nietylkowodniesieniudopolitykiwschodniej-czynnik
polityczny(zwłaszczaodutworzeniawsierpniu1916r.tzw.trzeciejkomendyOHL
zHindenburgiemiLudendorfemnaczele).Dotegodochodziłosobnyelement
wpostacirządupruskiego,któryzwłaszczapoAkcie5listopada1916r.artykuło-
wałswojezdanieodrębnewodniesieniudopolitykirealizowanejnadWisłąprzez
kanclerzaT.Bethmanna-Hollwega.Właśniewodniesieniudokwestiipolskiej
wczasiepierwszejwojnyświatowejzcałąmocąujawniłsięfakt-takżeczęsto
umykającyuwadzewielubadaczy-żepowstaław1871r.RzeszaNiemieckanie
byłapaństwemunitarnym,apruskipartykularyzmniezawszeodgrywałrolęspoiwa
wnowympaństwie.
Inaczej„polskiproblem”chcielirozwiązywaćszefowieniemieckiejadmini-
stracjiokupacyjnejwWarszawie(gen.HansvonBeseler),ainaczejkierownictwo
niemieckiejokupacjinaobszarachwschodnichdawnejRzeczypospolitej(tzw.ob-
szarOber-Ost,którybyłzupełnieniezależnąodjakiejkolwiekpolitycznejkontro-
li„koloniąmilitarną”,kierowanąprzezHindenburgaiLudendorfa).Pozostawał
wreszcieczynnik,którywniemałysposóbwpływałnaoptykęBerlinawsprawie
polskiej,czylirelacjemiędzyBerlinemaWiedniem.TarciamiędzyRzesząNie-
mieckąaAustro-Węgraminatlesporówwokółsposoburozwiązaniakwestiipol-
skiejwokresieWielkiejWojnybyłoiciąglepozostajetematembadańpolskiejiob-
cychhistoriografii4.
Niemożnapomijaćrównieżgłosówtwórcówniemieckiejmyślipolitycznej
(różnychkierunków)orazkomentatorówpolitycznychwprasieniemieckiej,którzy,
4D.Szymczak,MiędzyHabsburgamiaHohenzollernami.Rywalizacjaniemiecko-austro-węgierska
wokresieIwojnyświatowejaodbudowapaństwapolskiego,Avalon,Kraków2009(tamżeprzegląd
literatury).
