Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
III.RadaNieustająca(1775-1776)…
stanowieniaprawa.Byłotobardzoistotnewsytuacji,gdynadaldopuszczano
istnienieliberumveto,aczkolwiekwpraktycejużniekorzystanoztejinstytucji.
SprecyzowanotrybrozpatrywanianskargnaRadę”
.Przyjętakonstytucja
stanowiła:nwczymbyjakiekolwiekosobyprzestępstwoprawapostrzegły
iuciśnieniasiebielubkogokolwiekprzezRadęNieustającądoświadczyły,na
każdynastępującysejmotymwszystkozaskarżenienaRadęzanieśćmogą
przezprzełożenienapiśmie(ł)tegowszystkiego,wczymRada(ł)granice
władzyimocyswojejprzestąpiła”
.Chodziłowięctunieopolitycznąocenę
działalnościRady,leczzgodnośćjejpostępowaniazobowiązującymprawem,
czyliewentualnąodpowiedzialnośćkarnąwznaczeniuprawnokonstytu-
cyjnym.Wtakiejsytuacjiosobywinnemiałybyćnsądzonenasejmieprzez
sądysejmowe”
,oczymstanowiłaOrdynacjasądówsejmowych,uchwalona
takżewtrakcieobradsejmuw1776roku.Słabośćtegorozwiązaniawynikała
zfaktu,żeżadnasprawaniemogłabyćskierowanadosądusejmowegobez
odpowiedniejrezolucjiRadyNieustającej,cooznaczało,żeonasamamusiała
wyrazićzgodęnapostawienieswojegoczłonkawstanoskarżenia.
ZwycięstwoprogramureformyRadyNieustającej,sformułowanegoprzez
króla,oznaczałoodrzucenieideizwiększeniaprerogatywministrów(zwłasz-
czahetmanów)iograniczeniaRadyNieustającejdorolijedyniewładzy
pilnującej,czyprzepisyprawasąwykonywane,iewentualniezaskarżania
winnychprzedsądemsejmowym.W1776rokuRadaNieustającastałasię
rzeczywiściepierwszymstałymrządemRzeczypospolitejPolskiej,naktórego
czeleznalazłsiękról,anieprzedstawicielemagnaterii.Właściwawładza
wykonawczazostałaskupionawrękachRady,aniepodzielonamiędzymini-
strówiwielkiekomisje,jakchcielitegoprzeciwnicymonarchy.
Byłooczywiste,żeprzeforsowaniekrólewskiegoprogramureformyRady
NieustającejkompensowałoskutkiprzegranejStanisławaAugustazokresu
sejmuidelegacjizlat1773-1775.Podobnieoceniarezultatysejmuz1776roku
biografPoniatowskiego:nKrólmiałwszelkiepowodydozadowolenia.Dzięki
przebiegłości,cierpliwościiwytrwałościzmieniłRadę,którąutworzylijego
wrogowie,winstrumentrządów,zpomocąktóregomógłsprawowaćwładzę
lubprzynajmniejzarządzaćkrajemwramachrosyjskiejhegemonii.Byłoto
narzędziedalekieodideału,alemiałotędodatniącechę,żedysponowało
określonymiprawami,procedurąiobowiązkami.Przedewszystkimjednak
byłtorząd,ategowłaśniebrakowałoPolsce”
.
Jakwyglądałmechanizmrządzeniapaństwempolsko-litewskimpo
1776roku?Uwzględniwszyfaktrosyjskiejhegemonii,należałobysięzgo-
dzićzeStackelbergiem,którymówiłosystemienłagodnegoprotektoratu
32
