Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
kościelny,boczłonekkapitułyiduszpasterzwkościelenaSkałce,zaprzyjaźnionyzwiel-
cewpływowymbiskupem,ZbigniewemOleśnickim.
SpectabilissimusParkoszowic(bosynParkosza)napisałtraktatopolskiejortografii
połacinie,alewłączyłdoniegoopróczbardzoistotnychuwag,np.oartykulacji(proble-
myiloczasusamogłosek,zmiękczaniaspółgłosek)takżeokoło400wyrazówpolskich,
podanychjakoegzemplawłaściwej,aproponowanejpisowni.Wśródnichjestokoło50lek-
semównigdzienienotowanych,znanychtylkoztejpracynaukowej,np.:
czubacz,denko,dziołda,lękawka,niszczota,słówko;cap-cap,ciask;ciu-
łać,jęczeć,wiłować,ziarać.
KsiądzprofesorParkoszwprowadziłdoswegotraktatutakżepolskimnemotechniczny
wierszułatwiającyuczeniesięnapamięćkolejnychliteralfabetu,cowpodręcznikach
szkolnychbędziemiałodługątradycję.Budowałteżzdania,zaczynającesięodtejsamej
głoski,byłatwiejmożnajązapamiętać,np.:
Babębykbodzie.MiałmiećMikołajmiód.Niewiastaniewieniczs.Pan
Pawełpysznopijepiwo.Wiławiłuje.
Dokładnaanalizatekstupozwoliładokonaćwieleistotnychuwag,wktórychpodkre-
ślasięcennespostrzeżeniaParkosza,dotycząceortografii,fonologiiorazsłownictwa,ale
inp.niewprowadzeniaprzezniegoznakówdiakrytycznych,którebardzoułatwiłynam
pisaniepopolsku,ograniczającliczbęnowychznaków.flParkoszowaortografiadoprak-
tycznegoużytkuniebyłaodpowiednia.Nieprzyjętojejwięc-niemaśladówjejstosowa-
niawżadnymXV-wiecznymrękopisie.Ważniejszeznaczenieniżortograficzneprzepisy
maprzedstawieniesystemufonologicznegoówczesnejpolszczyznyB(Kucała,1985,s.20).
SzczególniewXVIwiekuuczeniidrukarzedążylidounormowaniapisowni.Żyło
wówczaskilkuświatłychiwykształconychbadaczyorazwydawcówksiąg,którzypo-
przezkrótkietraktatyoortografii,chcielijąujednolicićiuporządkować.Alezawszeznaj-
dujemywnichwspomnianeopisyliterwporządkualfabetycznym,októrychkonsekwentnie
stwierdzano,żeniektórepiszemydwojako,aniektórenawetpięciorako.
Zachowałysięrozważaniaautorównastępującychrozpraw(połacinieipopolsku,
czasemwłacińskichgramatykach),któreprezentujemywporządkuchronologicznym,
wykraczającympozaśredniowiecze:
-StanisławaZaborowskiego,OrtografiaseumodusrectescribendietlegendiPo-
lonicumidiomaquamutilissimus(ok.1512,wznawiana11razy),wktórejautor
wprowadziłnadmierniedużoznakówdiakrytycznych,likwidującznakijakoznak
zmiękczeniaspółgłoski;
-JanaSeklucjana,Krótkaaprostanaukaczytaniaipisaniajęzykapolskiego,do-
datekdoKatechizmu(Królewiec1547,1549);
-StanisławaMurzynowskiego,Ortografijapolska.Tojestnaukapisaniaiczyta-
niajęzykapolskiegoPolakowipotrzebna,niewielemsłówdostateczniewypisana;
dodatekdoNowegoTestamentu(Królewiec1551,1552,1553).flMurzynowski
umiejętnieikonsekwentnierozwiązałwiększośćnajważniejszychproblemówor-
tograficznych,takichjakzachowanieę,ądlasamogłoseknosowych,oznaczanie
32
