Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
AleksanderJankowski
onefaktycznyobrazzjawiskaportretutrumiennegowdobiestaropol-
skiej,czystanowiąwystarczającąprzesłankędownioskowaniaojego
funkcjiideowejicharakterzeprzedmiotowym(kształciepolaimateria-
lepodobrazia).Zwielkiej,trudnejdooszacowanialiczbykonterfektów
powstałychwciąguprzeszłodwóchstuleci,przetrwałonajwyżejokoło
800,zczegotylkoniespełnapołowa(około350)zostałaodnotowana
wobiegunaukowym3.Choćodnajdywanojeprzedewszystkimwewnę-
trzachświątyńikaplic,rzadkowzmiankowanesąwprotokołachwizyta-
cjibiskupich4.Brakujezarazemodnoszącychsiędoportretówtrumien-
nychźródełpisanychiikonograficznych.Teostatnieograniczająsiędo
zaledwiekilkurycinirysunkowychprojektówkatafalkóworazjednego
obrazuolejnego.Więcejmówiąrelacjezpogrzebówirachunkikosztów
uroczystościegzekwialnych.Jednakparadoksalniedotycząoneniemal
wyłączniepochówkówmagnackich,wktórychw2.połowieXVIIstule-
ciaportrettrumiennyzwolna,alesystematycznieustępowałwizerun-
komreprezentacyjnym,wkomponowanymwstrukturęcastridoloris5.
Upływającyczasniebyłłaskawydlaportretówtrumiennych.Szla-
checkieobrzędypogrzeboweodbywałysięwzdecydowanejwiększości
wświątyniachdrewnianych,tezaśczęstounicestwiłypożary;wszak,jak
zauważyłanonimowyautorXVII-wiecznegotraktatuarchitektoniczne-
go,budowladrewnianatoustosdrewdobrzeułożony”6.Srebrne,mie-
3
Badaniakoncentrowanoprzedewszystkimnazasobachmuzealnych.Stanbadańnad
portretemtrumiennymszerzejomawia:DziubkowaJ.1996,s.16–19.W2000rokubiblio-
grafięportretutrumiennegoznaczącowzbogaciłyartykuły:JerzegoT
.Petrusa,Przemysła-
waMrozowskiegoiJoannyDziubkowej,opublikowanewuStudiachMuzealnych”Muze-
umNarodowegowPoznaniu,z.XIX;zob.:PetrusJ.T
.2000,s.80‒91;MrozowskiP
.2000,
s.92‒98;DziubkowaJ.2000,s.168‒185.W2011rokuzagadnienieportretutrumiennego
streściłwartykuleangielskojęzycznymBartłomiejŁyczaknałamachczasopismauIKON.
Časopiszaikonografskestudije”;zob.ŁyczakB.2011,s.233–242.
4
WzmiankioportretachtrumiennychwXVII-XVIII-wiecznychwizytacjachbiskupichod-
naleźli:ŁukaszewiczJ.1858,s.257(wCeradzuKościelnym);SzołdrskiWł.1929–1931,
s.70‒72(kościółDominikanówwToruniu).
5
ChrościckiJ.A.1974,s.70.
6
UprogunowożytnościwkrajobraziekulturowymRzeczypospolitejarchitekturadrew-
nianastanowiła99%zabudowy.Drewnojakobudulecdługodominowałowbudowni-
ctwiesakralnym.W1500rokuwArchidiecezjiGnieźnieńskiejzokoło500świątyńtylko
30byłomurowanych.Wdobiestaropolskiej,wbrewpotocznemumniemaniu,rangabu-
downictwadrewnianegoniemalała.Przyrostilościowyarchitekturymonumentalnejna-
stępowałpowoli,zpowtarzającymisięokresamiregresów.PopożogachwojennychXVII
wiekuobiektyodbudowywanoniemalwyłącznieużywającdrewna.Pozwalałotoubez
wielkichzawodówiprędkobudować”–jakpouczałtraktat:Krótkanaukabudownicza.
1957
,s.7;por.:JankowskiA.2007
,s.123‒124;JankowskiA.2015,s.337
.
