Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział4
PROCESCYWilnYWROZWOjUHiSTORYCZnYM
Rozdział4.Procescywilnywrozwojuhistorycznym
I.Systemochronyprawnejwramachposzczególnychpaństwjestściślezwiązany
zokreślonąformacjąustrojową.Oczywiścieodnosisiętotymsamymdowymiaru
sprawiedliwościiprocesu.Kolejnewhistoriiformacjetworzyłynowy,właściwyim
rodzajprocesucywilnego,awięckolejno:niewolniczego,feudalnego,demokratycz-
negoiprocesuistniejącegowpaństwachtotalitarnych.
34
35
36
II.PodrządamiKodeksuHammurabiegoprocescywilny,podobniejakkarny,byłskargowy,
ustnyorazjawny.Powypowiedzistronnastępowałopostępowaniedowodowe.Środkamidowo-
dowymibyliświadkowie,dokumentyorazordaliazimnejwody,stosowanewwypadkuoskar-
żeniaoczaryiocudzołóstwo.Stosowanorównieżprzysięgęzłożonąprzezjednązestron.Wyrok
zapadałustnie,poczymprzygotowywanogonapiśmie.Wydanegowyrokusędzianiemógł
znieśćpodkarąpozbawieniaurzędu1.
Równieżprocesattyckinieodróżniałwzasadzieodrębnegopostępowaniawsprawachkarnych
iprywatnych2.Pełnązdolnośćprocesowąmiałtylkopełnoprawnyobywatelateński.Wszyscy
innimogliwystępowaćwsądzietylkozajegopośrednictwem,kobietęwięczastępowałjejKy-
rios,niewolnikajegopan.Powódsampozywałustnieprzeciwnikawobecnościdwóchświadków
wmiejscupublicznym,wyjątkowoprzedjegomieszkaniem,wzywającgo,bywoznaczonym
dniustawiłsięprzedwłaściwąwładząwceluprzyjęciaskargi.Dochodzeniewstępnerozpoczy-
nałosięodzłożeniaprzezobiestronyprzysięgistwierdzającejprawdziwośćtwierdzeńzawar-
tychwprzedłożonychpismach.Wśródśrodkówdowodowychbyłyrównieżtekstyustaworaz
zeznanianiewolnikówzłożonenatorturach.Narozprawiegłównej,którarozpoczynałasięce-
remoniąreligijną,przewodniczyławładza,któraprzeprowadziładochodzeniewstępne.Wyrok,
wformiepisemnej,byłostateczny.
Procescywilnyrzymskiwykształciłsięzpostępowaniarozjemczego.Jegopodstawoweformy
to:proceslegislacyjnyiprocesformułkowy.Ochronaprawna,jakądawałarzymskawładzapań-
1K.Koranyi,Powszechnahistoriapaństwaiprawa,t.1,Warszawa1961,s.28.
2K.Koranyi,Powszechnahistoria…,s.95.
