Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Dziejepiłkinożnejnierozstrzygająsięnaboiskupodczasfinałowegomeczuomistrzostwoświatalubkontynentu,alewzaciszach
gabinetówiprzynegocjacyjnychstołach.ZwieńczeniemtakichnaradwłaśniebyłXXVIZwyczajnyKongresUEFAwStambule,który
wytyczyłkierunekrozwojueuropejskiegofutbolu–jakkolwiekmożnazasadniedomniemywać,żetendencjeterozlejąsięnainne
kontynenty–do2018roku.WTurcjiUEFAporozumiałasięzEuropejskimStowarzyszeniemKlubów(zrzeszającymwchwilizawierania
umowy201członków),EuropejskimStowarzyszeniemLigZawodowych(EPFL)orazFIFProDivisionEurope,czyliorganizacją
reprezentującąinteresypiłkarzy.
Jakiebyłynajważniejszepunktytegoporozumienia,które–jakpowiedziałsternikkontynentalnejpiłki,aprzedlatyznakomitypiłkarz
MichelPlatini–„jednoczycałąeuropejskąrodzinępiłkarską”?Wskażmykilkaspraw.PopierwszewięcUEFAzwiększyłaniemal
opołowę(do100milionóweuro)kwotęprzeznaczonądlaklubów,którychpiłkarzezagrająpodczasmistrzostwEuropywPolsce
inaUkrainie.Zaczterylata,gdykontynentalnychampionatbędzieodbywałsięweFrancji,pulawzrośnieokolejne50milionów.
Porozumieniomprzyklasnąłinnywielkipiłkarzzprzeszłości,adziśprzewodniczącyECAKarl-HeinzRummenigge,tensam,którydwa
latatemuskarżyłsię,żeholenderskagwiazda,ArjenRobbenotrzymałzawystępypodczasmundialuwRPAzaledwie57tysięcyeuro,
awięcmniejniżwynosiłytygodniowezarobkizawodnikawBayernieMonachium.PodrugiewStambulepotwierdzononapiśmie
kwestięubezpieczeńpiłkarzy,którzygrająwreprezentacji.PolisysfinansujeUEFA,tymsamymbiorącnasiebieryzykokosztów
związanychzdługotrwałymleczeniempiłkarzy,„nieproduktywnych”wtrakcierekonwalescencjidlaklubuiobciążającychjegobudżet.
Potrzeciewreszciewyeliminowanozkalendarzarozgrywekmiędzypaństwowemeczetowarzyskierozgrywanewsierpniu.
Ograniczenialiczbytakichspotkańodlatdomagająsięczołoweeuropejskiedrużyny.
DlaczegojednakprzywołujemytusednoporozumieńzawartychwStambule?Książkatatraktujeopostfutbolu[3]–piłcenożnej
wczasach,powiedzielibyśmyzaZygmuntemBaumanem,późnejnowoczesności.Wychodzimywięczzałożenia,żejakkolwiekprzepisy
dotyczącerozgrywaniameczupiłkarskiegozmieniająsiępowoli,bramkioddziesiątkówlatmająniezmiennewymiary,arzutykarne
wykonujesięzodległościjedenastumetrówodliniibramkowej,tofutbol–traktowanyjakopraktykakulturowa–jestdziśzupełnie
czymśinnymniżpiłkanożnasprzedkilkudziesięciulat.
Futbolzawszebyłdzieckiemswoichczasówipryzmatem,wktórymzałamywałasięrzeczywistośćspołeczna.Dziewiętnastowieczne
narodzinytejdyscyplinyzwiązanesąwoczywistysposóbzprocesamiurbanizacjiiindustrializacjiwkulturzeZachodu(pamiątką
potamtychczasachsąchoćbyfasadyklubowychbudynków–przywołajmynaprzykładIbroxPark,stadionGlasgowRangerslub
CravenCottagelondyńskiegoFulham).Aleodsamychnarodzinpiłkanożnaogniskowaławsobiekulturowesprzeczności.Oilewięc
meczpiłkarskimożnałączyćzprocesamiprzemysłowejprodukcji,otyleteżnależygokojarzyćzrestytucjąwięzilokalnychwobrębie
miastitworzeniawspólnotowychtożsamości.Tenapięciakulturowenieopuszczająfutboludodziś–zjednejstronywięccenybiletów
nameczeligiangielskiej(najwyższejklasyrozgrywek,czyliPremierLeague)stałysięnatylezaporowe,żewyeliminowałycześćgorzej
sytuowanejtradycyjnejkibicowskiejspołecznościzestadionów;zdrugiejstronywwielukrajachrozwijasięruchAgainstModern
Football–wymierzonywteprzejawykomercjalizacji,którezdaniem„oldskulowych”kibicówzabijająsenspiłkarskichrozgrywek.
Dwiewypowiedziniechajunaocznią,naczympolegaróżnicamiędzypostfutbolem–piłkąnożnąnaszychczasów–awcześniejszymi
fazamirozwojutejdyscypliny.Pierwszyzcytatówmożewydaćsięzaskakujący.Otow1955rokunałamach„SundayTimesa”
wrecenzjiteatralnejz
Makbeta
porównanowystępsirLaurence’aOlivieradodziejówdrużynySunderlandu,która„przedIwojną
światowąbyłanasamymkońculigiprzezcaływrzesień,ajużwkwietniustanęłanaczele,zrekordowąliczbąpunktów.Przyznać
bowiemnależy,żepierwszescenymistrzzagrałźle,wpełniświadom,żezachwilępokażecuda”.Jakajestjednakwspólna
płaszczyznategoporównania?Zarównospektaklteatralny,jakimeczpiłkarskisąprzestrzeniamigry–rywalizacjiikonfliktu.
Tozarazemobszary,wktórychspełniająsięitriumfują(alboponosząsromotnąklęskę)charyzmatycznibohaterowie.Otowięc
romantycznawizja,wktórejsednopiłkisprowadzasiędowydarzeńnaboisku.
Ateraz,dlakontrastu,wypowiedźMichałaŻewłakowa,jakiejudzieliłonwmarcu2011rokupozakończeniureprezentacyjnejkariery.
Dziennikarz„Rzeczpospolitej”zadajepytanie:„Słyszałpanoteoriispiskowej,jakobywdalszejgrzewkadrzemiałpanuprzeszkadzać
kontraktzPumą”.StudwukrotnyreprezentantPolskiodpowiada:„Wydajemisię,żetotrenerpodejmujedecyzję,ktojestkapitanem,
bokapitantołącznikmiędzynimidrużyną...Ja,Boruc,PeszkorzeczywiściemamyumowyzPumą,kapitanemzostałKuba
Błaszczykowski–człowiekNike.Niechcęsięgniewać,drążyć,obrażać.Jestjakjest”.Nawetjeśliwwypowiedzitejkryjesięziarno
ironii,ujmujeonaistotępostfutbolu–jakokoneksji,któredokonująsięmiędzypiłkąaobszaramiekonomii,marketingu,reklamy
isportowegowizerunku.Wtensamkrajobrazwpisujesiętechnopolizacjaicyborgizacjadoświadczeńfutbolowych.Dotegopolanależy
strategiabudowymarkikoncernuCastrolpowiązanazdanymipiłkarskimi(
performancedata
)iprojektemCastrolPerformanceIndex,
pozwalającym–napodstawieanalizywieluzmiennych–określić,ktowdanymmomenciejestnajlepszympiłkarzem.Wtejprzestrzeni
mieszcząsiętakże„inteligentnebutyAdidasa”,promowanewiosną2012rokujakopierwszeobuwiesportowepozwalające,dzięki
wbudowanymweńczujnikom,analizować(doskonalejniżdotychczas,oczywiście)efektywysiłkusportowego.Niejestprzypadkiem,
żetwarzamidwóchmareksąmegagwiazdypostfutbolu:postronieCastrola–CristianoRonaldo,postronieAdidasa–LionelMessi.
StephenDobsoniJohnGoddardwpotężnymdziele
TheEconomisofFootball
pisząnasamymwstępie,żeodwczesnychlat
dziewięćdziesiątychXXwieku„piłkanożnawwielukrajachprzechodzizaskakującątransformację”:zarobkigraczyrosną
wgwałtownymtempie,telewizyjnetransmisjeprzynosządochodyoniewyobrażalnejdotychczasskali,stadionysącałkowicie
przebudowywane,zaś„znaczeniemarketingusportowegowzrosłoponadwszelkąmiarę”[4].Gdziedoszukiwaćsiępoczątków
postfutbolu?Jakkolwiekzjawiskakulturowepowinnybyćrozpatrywanewpewnejciągłościizoczywistymzastrzeżeniem,żetrudno
najczęściejwskazać„punktzero”–moment,gdycośnowegobezwzględniesięrozpoczyna–wprzypadkupostfutbolumożnapokusić
sięodwawskazaniabliskietemu,oczympisaliDobsoniGoddard.
Popierwszezatempostfutboljestsprzężonyztransmisjamitelewizyjnymi.Zwykłosięmówić,żetelewizyjnarewolucjawdziejach
piłkinożnejzaczynasięnapoczątkulatsiedemdziesiątychXXwieku.Jednakponowoczesnyfutbolnależyłączyćzpojawieniemsię
telewizjikablowejisatelitarnejorazpakietemtychzjawiskkulturowych,którewłoscymedioznawcyOdiniCasettinazwali
„neotelewizją”.Jejwyznacznikamisąmiędzyinnymiszybkośćreagowaniaiobjaśnianianamświata(zapomocątransmisjinażywo),
aletakżeuczynienieztelewizjiautoryteturozstrzygającegowątpliwościiodsiewającego„prawdę”od„fałszu”.Tawładza
telewizyjnegosądzeniaujawniasiępodczastransmisjizmeczówpiłkarskich–poświęcamyjejwnaszejksiążceosobnemiejsce.
Wskazaniedrugiejestbardziejprecyzyjneiwiążesięzzasadnicząreformą,jakadokonałasięweuropejskiejpiłcenapoczątkulat
dziewięćdziesiątychXXwieku.W1992rokuzreformowanoPucharEuropy–rozgrywki,wktórychgralimistrzowieposzczególnych
narodowychlig–iprzemianowanogonaLigęMistrzów.Dziś,powielukolejnychzmianach,wokółtychrozgrywekiwokółstarć
Barcelony,RealuMadryt,ManchesteruUnited,BayernuMonachium,klubówzMediolanuorazwieluinnychkoncentrujesięcoroczna
uwagakibicównaświecie.JednymzwymiarówpostfutbolujestbowiemprymatLigiMistrzów(oraznajważniejszychlig
kontynentalnych)nadrozgrywkamimiędzynarodowymi.UstaleniakongresuUEFAwStambulesąkonstatacjątegofaktu.
Przedewszystkimjednakpostfutboljestzjawiskiemkulturowym.Byćmoże,jakchcewieluinterpretatorów,późnanowoczesność
charakteryzujesięwyczerpaniemWielkichNarracji.ZpewnościąniejestjednakkońcemWielkichPraktykKulturowych,bopostfutbol
zajmujewśródnichpoczesnemiejsce.Wpiłcenożnejkoncentrująsiępodstawowedylematyponowoczesności–związane
ztożsamościąwjejrozlicznychwymiarach,znapięciamimiędzytym,colokalne,itym,coglobalne,międzybezpośrednim
doświadczeniemijegomedialnymiobrazami,międzysubkulturowymifanowskimpodejściemdokulturyaregułamimarketingu,
reklamyiekonomii.Możnapowiedzieć,żemiędzyfutbolemitymiobszaraminastępujesprzężeniezwrotne:postfutboldajewgląd
wtewęzłoweproblemykultury,onezaśstająsięczęściąpiłkinożnej.TentyppowiązaniaprzywodzinamyśluwagiVictoraTurnera
orelacjachzachodzącychmiędzywidowiskamiiformaminarracyjnymiwkulturze:„Całyrepertuarsposobówekspresjiistniejących
wtejkulturzemożnaporównaćdogabinetulusterlubzwierciadełmagicznych(płaskich,wklęsłych,wypukłych,cylindrycznych,
siodłowatych,matrycowych,jeślisięgniemypometaforydooptyki),wktórychodbijająsięspołeczneproblemy,kwestieikryzysy(od
causescélèbres
pomakrospołecznezmianymiędzypłciamiigrupamispołecznymi)”[5].
