Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
I.PolscypostronniZagłady
stander),którąujawniajątrudnościterminologiczneidefinicyjne.
OdwołującsiędoHilbergowskiejtriadyopisującejuczestników
Zagłady,możnazaproponowaćdefinicjęvianegativa–postronny
toten,któryniebyłaniofiarą,anisprawcą.Taniewielewyjaśnia-
jącaimałoprecyzyjnadefinicja,którąłatwozresztąmożnapod-
ważyć,domagasięuzupełnienia.Pozytywneokreśleniepostronne-
gostajesięjednakzłożonąkwestią.Termintenodsyłabowiemdo
grupyzróżnicowanej,reprezentującejodmiennestanowiskaiza-
chowania.Tęróżnorodnośćpostawpokazujecytowanypowyżej
fragmentwspomnieńKopplaHolzmana,któryopisujepostronne-
gowodniesieniudo(nie)działania(podejmowaniakonkretnych
zachowań)iafektywnegoczucia.Postronnybyłbierny(niedziałał
aninieprotestowałprzeciwkożydowskiejśmiercilubteżświado-
mieodmawiałjakiegokolwiekudziału)iobojętny(jegostanowi-
skawobecZagładyniedałosięprostookreślićjakosprzyjaniaczy
sprzeciwuiniezgody).Napoziomieoddziaływaniaafektywnego
postronnytozatemten,któregoróżnedoznaniaiodczuciamo-
tywują(nie)działanie(autorwymieniawewspomnieniachwstręt
iwstyd).
JaksugerujejednakPaulLevine,decydującątrudnościąwzaj-
mowaniusięproblematykąpostronnychjestnietylezróżnicowanie
tejgrupy,ilekoniecznośćrozpatrywaniajejreakcjinapłaszczyź-
niemoralnej2.Możnabowiemzaryzykowaćtezę,żedoświadcze-
nieZagładyujawniłozcałąmocąmoralnądwuznacznośćpostawy
postronnego,którabalansujenagranicyafektywnegoicielesnego
zaangażowaniaorazrefleksywnegoifizycznegoniezaangażowania.
Bliskieświadkowaniemasowejśmierciwambiwalentnymświetle
postawiłozarównosamospojrzenie,którestraciłozdolnośćdy-
stansowania,astałosięformązaangażowaniawsytuację,jakisamą
(bierną)obecnośćpostronnego–jegocielesneprzebywaniewpo-
bliżu.KwestiapostronnościwobecZagładywymagawreszciepo-
stawieniapytańorodzajwspólnotowości,jakiwytwarzasytuacja
wspólnegoświadkowaniacudzemucierpieniu,atakżeotożsamo-
ściowerozpoznaniapostronnych(takgrup,jakijednostek).
2Zob.P
.Levine,On-lookers,w:OxfordHandbookofHolocaustStudies,red.
P
.Hayes,J.K.Roth,Oxford2010.
