Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Poststalinizm.Ideologiaiutopiaepoki
partiijawiłasięjakodziejeHzwalczaniainiszczenia”wrogów,
którychnależałoHpokonać”lubHzlikwidować”.Krótkikurspro-
klamował:HProwadzićśmiertelnąwalkęzburżuazjąmająckapi-
tulantówizdrajcówwswoimwłasnymsztabie,wswojejwłasnej
twierdzy–znaczytoznaleźćsięwpołożeniuludziostrzeliwa-
nychizprzodu,iztyłu.Nietrudnozrozumieć,żetakawalka
możesięskończyćjedynieporażką”12.
Podrugie,stalinowskiobrazhistoriiopierałsięnaspecyficz-
nymrozumieniuczasuipostępujakokoniecznego,przebiega-
jącegowzgodziezokreślonymiHprawidłowościami”procesu,
któregoukoronowaniemmiałabyćkomunistycznaprzyszłość.
Najdobitniejszymwcieleniemtegoujęciaczasubyłmodelpe-
riodyzacjimaterializmuhistorycznego,słynnateoriaformacji.
Zgodnieztymmodelemrozwojukażdynaródprzechodziłkolej-
nopięćetapówodwspólnotypierwotnejpoprzezniewolnictwo,
feudalizm,kapitalizmażpoostatecznycelhistorii,bezklasowe
społeczeństwokomunistyczne.Teoriaformacjiprzyporządkowy-
wałakażdewydarzeniehistorycznedookreślonejfazyrozwoju,
tworzącwtensposóbhierarchięspołeczeństwHpostępowych”
iHzacofanych”.Wtymmodeluprzeszłośćmiałaprzedewszyst-
kimgloryfikowaćisankcjonowaćteraźniejszośćiprzyszłość13.
Wedlepotrzebmożnabyłoprzyspieszyćlubspowolnićupływ
czasu,np.poprzezsłynnestalinowskieHskoki”(ros.skaczki)lub
Hwybuchy”(ros.wzrywy)14.Ponieważtowłaśnieteorięforma-
cjipostrzeganojakonajbardziejcharakterystycznysymbolsta-
linowskiegoobrazuhistorii,naniejskupiłasiękrytykahistory-
kówrewizjonistycznych15.
Potrzecie,stalinowskanarracjahistorycznaskładałasięze
stypizowanychpodmiotówzpartiąkomunistycznąnaczele.De-
cydująceznaczenieprzypadałoprzytymleninowskiemuprzeko-
naniu,żekomunistycznąprzyszłośćmożnaosiągnąćjedyniepod
12HistoriaWszechzwiązkowejKomunistycznejpartii(bolszewików).Krótki
kurs,red.KomisjaKCWKP(b),Warszawa1948,s.407.
13R.D.Markwick,dz.cyt.,s.43.
14K.Mehnert,WeltrevolutiondurchWeltgeschichte.DieGeschichtslehredes
Stalinismus,Stuttgart1953,s.40.
15E.Thaden,MarxistHistoricismandtheCrisesofSovietHistoriography,
HJahrbücherfürGeschichteOsteuropas”51,2003,s.25.
44
