Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Rozdział1•WspółczesnyobrazUkładuSłonecznego
astronomowieamerykańscyDavidC.JewittiJaneX.Luudostrzegliobiektojeszcze
wolniejszymruchuponiebieniżzaobserwowany15latwcześniejruchChirona,cosuge-
rowało,żejegoodległośćodSłońcajestwiększaniżcentaurówimożebyćporównywalna
zodległościaminajdalszychplanet.Pewnietrudnobyłooprzećsiępokusiepodejrzenia,
żejesttobyćmożedziesiątaplaneta,którejposzukiwaniaodlatspędzałysenzoczu
niejednegoastronoma,niewspominającorzeszyamatorówmarzącychopowtórzeniu
błyskotliwejkarieryC.W.Tombaugha,miłośnikaastronomii,któryodkryłPlutona.
Nowyobiektzostałjednakpotraktowanyjakplanetoidaiotrzymałprowizoryczne
oznaczenia1992QB1,ajegośredniaodległośćodSłońca,równa44AU,okazałasię
rzeczywiścieprzewyższaćnawetśredniąodległośćPlutona(39AU).ObiegaonSłońce
wokresie290latpoprawiekołowejorbicieomimośrodzie0,07położonejwpłaszczyź-
nienachylonejdopłaszczyznyruchuZiemipodniewielkimkątem20.Jasnośćobiektu
1992QB1,wynoszącazaledwie23mag.,pozwoliłaoszacowaćjegośrednicęnaprawie
200km(przyzałożeniu,żealbedojestrówne0,04).Obiektotakichrozmiarachtrudno
byłobyuznaćzaplanetę;wkrótcepotemnadanomunumer15760wkataloguplanetoid.
Półrokupóźniejzaobserwowanonastępnątegotypuplanetoidę,awewrześniu
1993r.czterydalsze.Do2016r.poznanojużponad1700obiektówtransneptunowych.
IchodkryciejestspektakularnympotwierdzeniemprzypuszczeniaGerardaP
.Kuipera
(1905–1973),sformułowanegowpołowieminionegostulecia,żewzewnętrznychrejo-
nachukładuplanetarnego,awięcpozaorbitaminajdalszychplanet,znajdujesięwiele
planetozymali,czylimałychciałlodowych,któreniezdołałyuformowaćjużplanetyze
względunazbytmałągęstośćtychobszarówdyskuprotoplanetarnegoicorazmniejsze
prędkościichruchuwmiaręoddalaniasięodSłońca.Większośćtychciałkrążywokół
Słońcapoorbitachbliskichrezonansowi2:3zNeptunem,cochronijeprzeddużymi
zbliżeniamiztąplanetą.Słabeoddziaływaniagrawitacyjnewielkichplanetniezdołały
więcodrzucićichwrejonyznaczniebardziejodległeodSłońcatworzącedziśobłok
Oorta,któryprawdopodobniepowstałzplanetozymalipochodzącychzbliższychSłońca
obszarówistanowiącychresztkitworzywaplanet.Hipotezęsferycznegootoczeniacałego
UkładuSłonecznegotzw.chmurąkometarnąsformułowałw1950r.holenderskiastronom
JanH.Oort(1900–1992),nawiązującdoznaczniewcześniejszychkoncepcjipochodzenia
kometestońskiegoastronomaErnstaÖpika(1893–1985).
Odkrywaneodponaddwudziestulatobiektytransneptunowetworząwięctzw.pas
Kuipera.Poznanedotychczasjegoskładnikimusząmiećstosunkowodużerozmiary,gdyż
współczesnemożliwościobserwacyjneniepozwoliłybydostrzectakodległegoobiektu
ośrednicymniejszejniż100km.Oceniasię,żewpasieobejmującymodległościodSłoń-
caod30do50AUznajdujesięokoło70tys.planetoidorozmiarachponad100km.
ZapomocąteleskopukosmicznegoHubble)aspróbowanonatomiastzrobićoszacowanie
liczebnościobiektówmniejszych.Stosującwyrafnowanątechnikędetekcjiiprzetwarza-
niaobrazu,zdołanosięgnąćjasności28mag.Takąjasnośćmożemiećplanetoidapo-
ruszającasięwpasieKuiperapoorbicierezonansowej2:3zNeptunemorozmiarach
