Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.WPROWADZENIE
17
grawitacyjnych(odpadanie,drobnezsuwy)uak-
tywnionychdziałalnościąkółwozówipojazdów
mechanicznychniszczącychroślinność.Procesyte
określasięczasemjakoerozjędrogowąlubkołową
(Koreleski1971).Rozcięciadrogowemogąprze-
chodzićkolejnestadiarozwojowe.NaobszarzeKar-
patiPrzedgórzaKarpackiegoLach(1984)wyróżnił
szeregetapówcharakteryzującychsięodrębnymi
formami.Sąto-związanezprzewagąerozji-wcię-
ciadrogowe,wciosyiwąwozy,aprzyprzewadze
denudacji-parowy,wądołyorazniecki.Autorten
zwracauwagę,iżwprzypadkuwcięćgłębokich
wdolnejstrefiezboczymogąwystępowaćwysięki
wódgruntowych.Powodująoneutratęstabilności
zboczyirozwójruchówmasowych.Wkonsekwen-
cjiprzemieszczonymateriałorazpodmokłościdna
mogąprowadzić(zbrakuprzejezdnościdrogiijej
nieużytkowania)doprzekształceniawąwozudro-
gowegowwądół.Równieżwobszarachlessowych
formydrogowemogąprzechodzićnaturalnycykl
rozwojowy(Rodzik2000).Rozpoczynajągoformy
związanezfaząwcinania(wądroża,głębocznice),
awdalszejkolejnościformyfazyutrwalaniazboczy
roślinnością(wąwozyorazparowydrogowe).
Rozcięciadrogowewstosunkudoparowów/
/wąwozówsąraczejpłytszeizregułyniemająod-
nóg.Zdarzająsięjednakprzypadkiwłączaniadróg
dosystemówwąwozówprzezerozjęwstecznąich
odnógbocznych.Silnaerozjadnamożerównieżpo-
wodowaćpłytkieruchymasowe,np.obrywy,które
wymuszająprzenoszeniedrogi.Pogłębianieroz-
cięciadrogowegodoprowadzateżdowytworze-
niapodmokłościwjegodnie,corównieżwymusza
zmianędrogiiprzyczyniasiędorozwijaniasyste-
mówwachlarzowych.
Omorfogenetycznymznaczeniurozcięćdro-
gowych(parowówdrogowych)świadczyto,że
większośćwąwozów,którepowstaływostatnim
tysiącleciu,magenezędrogową.Ichrozmywanie
jestobecniegłównymczynnikiemwąwozotwór-
czym(Maruszczak1973;Buraczyński1989/1990;
Józefaciuk1999;Gardziel,Rodzik2001).Stądteż
stanowiąonerównieżistotneŹródłomateriałuwy-
noszonegodorzekijezior(Ziętara1968;Froehlich,
Słupik1986;Smolska1992;Józefaciuk1999).
Wąwozysąwięczregułyformamibardzomło-
dymi,chociażtworząsięprzezwielelat.Istnie-
jąjednakprzykładytakichform,którepowstały
podczasjednegointensywnegospływuskoncen-
trowanego,wywołanegoróżnymiprzyczynami,
np.gwałtownymopademburzowym.Skutkitakich
zjawiskbyłyobserwowanechociażbywWielko-
polsce(Błachowski1937),naWyżynieLubelskiej
(Maruszczak,Trembaczowski1959;Buraczyński,
Wojtanowicz1974)czynaPojezierzuDrawskim
(Kostrzewskiiin.1989).
Ryc01080Rozcięciadrogowe(głębocznice)wykształconewutworachgliniastych(A-okoliceNowego)ilessowych
(B-PłaskowyżNałęczowski)
Fig01080śunkentrackinmorainic(A-NoweVicinity)andloess(B-NałęczówPlateau)deposits
