Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Pozycjaprawnasekretarzajednostkisamorząduterytorialnego
wPolsce
dencjiiczuwałnadzachowaniemjejniejawnegocharakteru”18.Wstanowisku
wielkiegosekretarzaniesposóbjednakupatrywaćkorzenisekretarzajednostki
samorząduterytorialnego,ponieważwokresietymnieistniałjeszczesamorząd
terytorialnywewspółczesnymrozumieniu.
WspółczesnysamorządterytorialnyzacząłkształtowaćsięwPolscedopiero
podkoniecXVIIIwieku.Pewnejegoelementyodnaleźćmożnawpowołanych
przezSejmCzteroletniw1789rokukomisjachporządkowychcywilno-wojsko-
wych(kommissyeporządkowecywilno-woyskowe,województw,ziemipowiatów
wKoronie),któreprzejęłydotychczasowezadaniasejmikówziemskich19.Komi-
sjetebyłytworzonenwróżnychjednostkachpodziałuterytorialnegopaństwa:dla
całychwojewództw[ł],dlaposzczególnychziem[ł],anawetwpowiatach”20.
Wszystkiekomisjebyłysobierównorzędne.Członkowiekomisjiporządkowych
cywilno-wojskowych(komisarze)byliwybieraninadwuletniąkadencjęprzez
danysejmikspośródszlachtydanegookręgu,przyczymnaLitwiewskładkomisji
wchodzilitakżenajwyżsiurzędnicyziemscy21.Wskładkomisjiwchodzilitakże
komisarzemiejscy(potrzechdokażdejkomisji)dołączaninapodstawieUstawy
rządowejomiastachz18kwietnia1791roku22(dalej:ordynacjamiejskaz1791
r.).Rozstrzygnięciawkomisjachpodejmowanebyłykolegialnie.Komisjeporząd-
kowecywilno-wojskowepodlegałykomisjomrządowympolicji,skarbu,wojska
iedukacjiorazkrólowiwStrażyPraw(będącejodpowiednikiemrządu).Dokomi-
sjiporządkowychnależałosprawowanieadministracjilokalnejnadanymterenie.
Posiadałyoneszerokieuprawnieniawdziedziniehandlu,rzemiosła,komunikacji,
rolnictwa,opiekispołecznej,ochronyprzeciwpożarowej,kontroliruchuludności,
statystykidemograficznejiszkolnictwa.Komisjeporządkowezajmowałysiętakże
poborempodatków,prowadziłysprawydotyczącewojska(dotyczącerekrutacji,
zakwaterowania,zarządzaniamagazynami,dostarczaniapodwód),wtrybiesądo-
wymorzekaływsprawachmiędzyżołnierzamialudnościącywilną23.
Pierwszeinstytucjewspółczesnegosamorząduterytorialnegopojawiłysięna-
tomiastwewspomnianejjużwyżejUstawierządowejomiastachz18kwietnia
1791roku(ordynacjimiejskiejz1791r.),włączonejdoKonstytucji3maja1791
18
Ibidem.
19
A.Bereza,G.Smyk,W.P
.Tekely,A.Wrzyszcz,HistoriaadministracjiwPolsce1764-1989,War-
szawa2006,s.82-86.
20
W
.Witkowski,HistoriaadministracjiwPolsce1764-1989,Warszawa2007,s.79.
21
22
H.Izdebski,op.cit.,s.50.
Ustawarządowazdnia18kwietnia1791r.MiastaNaszeKrólewskiewolnewpaństwachRze-
czypospolitey[w:]VoluminaLegum,tomIX,Kraków1889,s.215-219.
23
W
.Witkowski,op.cit.,s.79.
