Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JanWacławMachajski:jasnowidziprorok
11
nyitwórczyopórpodporządkowanych,pacyfikujągoikanalizują,byposłużył
ustanowieniuinteligenckiegopanowania.Niedostrzegająctejfundamentalnej
kwestii,ŻeromskinadaMachajskiemurystragiczny,naznaczonyromantyczną
rozpaczą,którydziękiswejintensywnościokreśli,jakzobaczymy,sposóbujmo-
waniatejpostaciprzeznajżyczliwszychjej,iwpewnymsensienajciekawszych,
komentatorów:ostateczniewidziećbędziemyjedynietwarzMachajskiego-Żłow-
skiego,Dtwarzzniszczonąodtorturducha,wsamotnościcelwięzienia,lubizb
poddasza”,przybierającąDrysyiścieszatańskie”17.
PoczątkiideowychposzukiwańMachajskiegosątypowedlajegopokole-
nia-azatemwroku1887,jużwWarszawie,patriotycznyaktywizm,czytanie
ikomentowanieRzeczyoobronieczynnejiskarbienarodowymMiłkowskiego-Jeża18,
związekmłodzieżyZet.Aleigorące,intensywnezaangażowaniewkółkasamo-
kształceniowerzemieślnikówirobotników-DMachajskiwkładawtępracęcałą
duszę.Przygotowujestaranniekażdywykład,sporządzanocamimapyiwykre-
sy,mająceuplastycznićsłowa”19.
BardzoszybkoMachajskizwracasiękusocjalizmowi(DWaceksczerwieniał
tak,żezaczynasięzabarwiaćnakarminowo”,notujeŻeromski20).Wiążesię
zgrupąDsocjalistównarodowych”,łączącychsocjalizmzesprawąniepodle-
głościPolski.IdeowymprzewodnikiemsocjalistównarodowychbyłBolesław
Limanowski,pismem-wydawanawParyżuDPobudka”.W1890roku,wrocz-
nicępowstanialistopadowego,nanielegalnymzebraniuMachajskiopowiada
sięzdecydowaniezakierunkiemDnarodowym”,przeciwinternacjonalistyczne-
mu21.Wrokunastępnym,pokrótkimpobyciewKrakowie,aresztowaniuprzy
próbieprzemyceniazGalicjidoKrólestwanielegalnejliteraturyiwydaleniu
zAustrii-trafiadoZurichu.WysyłatekstdoDPobudki”(ukażesięwstyczniu
1892r.),alejegodrogizsocjalistaminarodowymijużsięrozchodzą.DPatrioci
stawalisięsocjalistami.Alepoczułem,żesięstawalisocjalistamitylkopo
to,abywciągnąćmasyludowedowalkiza»ojczyznę«;żeciarystokraciwca-
leniemyśląooswobodzeniumasludowych,leczoniepodległympaństwie
polskim”22.Żeromskispotkagowstyczniu1892r.ibędziepisałzbólem:
Drzadkosięwidujemy,awidzącsięmałomamysobiedopowiedzenia[ś],
tojedenzwielupostępowców,wyśmiewającychdziśto,zacowczorajgardło
17S.Żeromski,NawracanieJudasza,w:idem,Dzieła.Powieści,t.11,Warszawa1956,Czytel-
nik,s.74.
18Z.Zaremba,Słowo…,op.cit.,s.16.
19Ibidem.
20S.Żeromski,Dzienniki,op.cit.,t.2,s.417.
21Zob.F
.Tych,ZwiązekRobotnikówPolskich,Warszawa1974,KsiążkaiWiedza,s.89.
22Cyt.za:W
.Machajska,DŻycieipoglądyWacławaMachajskiego”,rękopisimaszynopis
znajdujesięwkolekcjiMaxaNomada(Nachta)wInternationalInstituteofSocialHistory(da-
lej:IISH)wAmsterdamie:MaxNachtPapers1892-1973,teczka22.Wwersjipolskiejopubl.
w:DWiadomości”(Londyn)nr9(831),4marca1962r.Wersjacyfrowa,zaktórącytujemy:
http://lewicowo.pl/zycie-i-poglady-waclawa-machajskiego/(dostęp:listopad2015).
