Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
SłowacjaiKPSprzedDstyczniem”
31
pozwoliłyśrodowiskomartystycznymnaśmielszewystępowaniezkrytykąrzeczy-
wistości.Częśćdziałaczypartyjnychwzywaładowalkizdogmatyzmem.Novotny,
chcącwykorzystaćtenfermentnaswojąkorzyść,wprowadziłwpewnymokresie
odbywającesięcykliczniewspólnespotkaniaprzywódcówpartiizludźmikultu-
ry.Zrehabilitowanoniektóreodrzucanewcześniejprądyartystyczne,np.przed-
wojennąawangardę.Pluralizacjakierunkówwsztuceuwalniałanowąprzestrzeń
dlatwórczości.Zaczętopublikowaćzakazanychwcześniejautorów-KarlaČap-
ka,FranzaKafkę,Novomeskiego.Zniesionozakazwydawanianiektórychdzieł,
jaknp.TchórzyJosefażkvoreckiegoczyemitowanianiektórychfilmów.Nastąpiła
otwartadyskusjaorolisztuki.Niewielupróbowałobronićzałożeńsocrealizmu.
Doszłodopewnegootwarcianazachodniąliteraturę,film,teatr.Zalegalizowa-
nomuzykęjazzową.Wszystkotopozwoliłokulturzeczeskiejisłowackiejodno-
wićłącznośćzkulturąeuropejską.Zachód,nieZSRR,zacząłbyćrealnymwzo-
remstylużyciaipunktemodniesieniadoocenysytuacjigospodarczejwkraju.
Otwartepozostawałopytanie,czyliberalizacjajestzjawiskiemtrwałymczytylko
przejściowym19?
Postawęprzedstawicieliczechosłowackiejinteligencjiwlatach60.MilanKun-
deratłumaczyłpoczuciemwstyduzpowoduzaangażowanianarzeczsystemu
wczasachstalinowskichipragnieniemodkupieniawłasnychwin20.Chęciązadość-
uczynieniatłumaczyłpóźniejswojezaangażowanieczołowysłowackiautorLadi-
slavMňačko,któremuciążyłanapisanaw1950r.broszuraatakującaskazanego
naśmierćdowódcępartyzanckiegoViliamażingora21.Postawaintelektualistów,
którzyzdecydowalisięwyrazićsprzeciwwobecniektórychpraktykwładzy,była
aktemodwagicywilnej,postawyobywatelskiej,alebywałateżwynikiemkoniunk-
turalizmu,wyrazemosobistychambicji,chęciuniknięciaostracyzmuzpowodu
własnejpostawyzlat50.lubchęciutrzymaniasięnafalipopularności.Niezależ-
niejednakodindywidualnychmotywacjifermentintelektualnyprzyczyniłsiędo
stopniowegorozmiękczaniasystemuiprzywróceniamyśleniawkategoriachdobra
publicznego.
Ponownepodjęcietematuzbrodnizlat50.ułatwiłfakt,żenapoczątku1962r.
aresztowanyzostałbyłyministersprawwewnętrznychBarśk.Podważałotowia-
rygodnośćwynikówpracykierowanychprzezniegokomisjirehabilitacyjnychzlat
50.iotwierałomożliwośćkolejnejrewizjiprocesówpolitycznych22.Oczywiście
odpowiedzialnośćzawyrokiśmierci,więzieniaiaresztowanialicznychosóbcią-
żyłanacałymówczesnymPrezydiumKCKPCziwieluinnychorganachpartyj-
nych,leczBarśkidealniepasowałdorolikozłaofiarnego,gdyżjakoministerspraw
19K.Kaplan,Kronika...,op.cit.,s.329-336;M.Londśk,S.Sikora,E.Londśkovś,op.cit.,s.115.
20KarelDurman,Utěkodpraporů:Kremlakrizeimpéria1964-1991,Praha1998,s.74.
21LadislavMňačko,Nijakéohľady[w:]Horúcetémy,oprac.JśnČomaj,Bratislava1991,s.9-16;
wbroszurzeniepodanoautora:Procesprotivelezradnymfabrikantom,veľkostatkóromazapredancom.
Žingorajehospoločn{cipredŠtótnymsúdom,Bratislava1950.
22PamětiVasilaBiľaka...,t.1,op.cit.,s.70-71.
