Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
zbiorowejrównieżnegatywnie(próbujączjednoczyćplemionaserbskie,organi-
zującCerkiew–występowałjednocześnieprzeciwkopogańskiej,politeistycz-
nej,religijnej,kultowejimitologicznejtradycjistarosłowiańskiej).Zdaniem
badacza,istniejemożliwość,żenatakimwizerunkuzaciążyłoprzekonanie
odwuznacznejmoralniekoniecznościuciekaniasięświętegowjegodziałalno-
ścikulturowej,cerkiewnejidyplomatycznejdopodstępu,wskutekczegopo-
strzeganybyłprzezludnietylkojakodobrydemiurg,aletakżejakozłyduch,
najczęściejwcielonywpostaćpasterzawilczegostada,złegodemona,czyteż
wilkołaka
28.Kultprzodków–charakterystycznydlakulturyrodowejplemion
słowiańskich–przekształconyzasprawąśw.Savywtzw.krsnąslavę,będącą
swoistymkompromisempomiędzywiarąpogańskąichrześcijańską,przetrwa
wtradycjiserbskiegoprawosławiadodziś,stającsięzresztąjednązjegonie-
zwykleinteresującychcechdystynktywnych
29.Kompleksoweantropologiczne
ietnologicznebadaniaserbskichuczonych,niezwykleistotnezpunktuwidzenia
właściwejocenymiejscairoliśw.Savy(aletakżeinnychświętychorazwyda-
rzeńmającychwkulturzeserbskiejcharaktersymbolureligijnegoinarodowe-
go)takżedzisiajumożliwiająbardziejdokładnerozpoznawanienawarstwiają-
cychsięwciąguwiekówiwielokrotnieprzytympoddawanychdesakralizacji,
laicyzacji,repoganizacjiorazideologizacji,mitologemów,składającychsięna
całościowyobrazkulturynarodowej
30.
28V.Matić,Zaboravljenabožanstva,Beograd1972,s.224.WwierzeniachludowychSavanie
jestświętym,jestzłymdemonem(którynp.jakopasterzstadawilkównakazujeimrozszarpać
wieśniakaprzyglądającegosięstadu).„Tenarchetypicznyobraz,zachowanywpamięcizbiorowej
świadczyotym,żeSava,walczączkulturąpoliteistyczną,zmusza»dziki«naródserbski,byzaak-
ceptowałsurowekanonychrześcijaństwairygorystycznenormyiprawapaństwafeudalnego”.
Owalcez„tradycyjną”mitologicznąświadomością–zaświadczajątakżedokumentypisanewład-
ców(StefanPierwoukoronowanywprowadzazakaztzw.kozoslovlja–zabawyrytualnej,podobnie
jakwprzypadkurytualnejgry„wilczej”,stanowiącejprawdopodobniepodstawęlegendyoSavie
jakopasterzuwilków).
29Krsnaslava(dziśpotocznietakżeslava)–świętopatronarodziny.WedługteologaD.Kale-
zicia,obyczajwprowadzonyprzezśw.Savę.Związanyjestzkultemrodzinnego(domowego)
świętegoprawosławnegoimaswójpierwowzórwobrzędachtowarzyszącychkultowiprzodka
wpogańskichwierzeniachPrasłowian.WedługČajkanovicia,aletakżeinnychbadaczy,wkulturze
serbskiegoprawosławiamitycznyprzodekpojawiasięprzeobrażonywpostaćchrześcijańskiego
świętego,jakwogólnychobchodachświętazmarłych–Zaduszkach.Poprzyjęciuchrześcijaństwa
nadalwkulturzeprawosławiaegzystująprzystosowanedoniegomoralneikultowewzorystarej
rodowejkultury,kultyimitysłowiańskie.Niektóreznichmającechyarchetypów,np.kultzmar-
łychorazrodzinno-rodowykultprzodków.„Serbskimonizm–twierdziV.Ilić–jestniezwykle
złożonymfenomenemkulturowo-religijnym.Kultzmarłychjestpewnegorodzajumieszankątote-
mistycznegokultuzmarłegoikultuprzodka”.Por.V.Ilić,op.cit.,s.227–228orazD.M.Kalezić,
KrsneslaveuSrba,Beograd2000,s.33–49.Należytutakżezauważyć,iżslavapraktykowanajest
równieżuMacedończykówiArumunów,niestanowiwięcwyłącznieserbskiejspecyfiki.Por.
L.Miodyński,Czynnikreligijnywprzekształcaniumacedońskiegostereotypuetnicznego(w:)Życie
religijneiduchowośćwspółczesnychSłowian,red.L.Suchanek,PAU,PraceKomisjiKultury
Słowian,t.II,Kraków2002,s.79.
30V.Ilićmówi„oswegorodzajumeta-historycznymkontinuumwkształtowaniukultowej
ireligijnejświadomościSerbów:odpogańskiegoidola–poprzezreligijnykultświętego–dokultu
jednostkijakoidola”.Ibidem,s.211.
